Czy wynagrodzenie za dni wolne będzie wypłacane z budżetu państwa?

Zgodnie z art. 9 i 9a ustawy z dnia z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2021 r. poz. 1749) zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi przysługuje zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych oraz zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy. Ustawa ta należy do właściwości Ministra Zdrowia.

Z kolei przepis art. 9 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy wskazuje, że zwrot utraconego zarobku przysługujący honorowemu dawcy krwi ma następować na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy. W tym kontekście należy zwrócić uwagę, że zatrudnianie pracowników jest jednym ze środków wykorzystywanych do osiągnięcia celów działalności pracodawcy. Pracodawca w związku z prowadzoną działalnością ponosi też tzw. ryzyko socjalne. Obejmuje ono konieczność wypłaty pracownikom wynagrodzenia oraz pewnych świadczeń związanych z pracą także w określonych przez przepisy prawa przypadkach nieświadczenia pracy przez pracownika. Oznacza to obowiązek wypłaty wynagrodzenia za czas niezdolności pracownika do pracy m.in. wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, w granicach określonych w art. 92 Kodeksu pracy^[1], wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy (art. 172 K.p.), ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy (art. 171 K.p.), a także wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy prawa pracy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, w tym za czas zwolnienia od pracy pracownika będącego krwiodawcą w przypadku, o którym mowa w § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1632). Omawiany obowiązek wypłaty wynagrodzenia oraz ww. świadczeń wiąże się także z obowiązkiem finansowania ciążących na pracodawcy składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych należności, których obowiązek opłacania wynika z innych przepisów prawa (takich jak składki na Fundusz Pracy, wpłaty do Pracowniczych Planów Kapitałowych). Tak określone ryzyko socjalne stanowi wyjątek od podstawowej zasady stosunku pracy, jaką jest przysługiwanie wynagrodzenia za pracę wykonaną (art. 80 K.p.).

Jeżeli chodzi o finansowanie kosztów nieobecności pracownika w związku z oddaniem przez niego krwi należy zwrócić uwagę, że przepisy Kodeksu pracy nie przewidują przypadków zwolnienia pracodawcy z wypłaty pracownikowi wynagrodzenia lub innych świadczeń związanych z pracą ze względu na ich wypłatę przez inny podmiot (za wyjątkiem zasiłków finansowanych z systemu ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia, o którym mowa w art. 172¹ K.p.), a także przypadków korzystania przez pracodawcę z dofinansowania wynagrodzenia pracownika ze środków pochodzących od innych podmiotów.

Regulacje zapewniające wsparcie finansowe dla pracodawców ? niezwiązane z epidemią COVID-19 – zawarte są w odrębnych przepisach i dotyczą szczególnych kategorii pracowników, np. osób niepełnosprawnych (ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, Dz. U. z 2021 r. poz. 573, z późn. zm.), bezrobotnych i pracowników młodocianych (ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz. U. z 2021 r. poz. 1100, z późn. zm.), a środki pochodzą z państwowych funduszy celowych (Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Pracy).

Odnosząc się do możliwości finansowania ze środków Funduszu Pracy ewentualnego mechanizmu pozwalającego na dofinansowanie wypłacanego przez pracodawcę wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy pracownika będącego krwiodawcą w przypadku, o którym mowa w § 12 powołanego rozporządzenia z dnia 15 maja 1996 r., należy wskazać, że Fundusz Pracy jest państwowym funduszem celowym w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 305, z późn. zm.). Zgodnie z istotą państwowego funduszu celowego, środki funduszu celowego pochodzą ze ściśle określonych źródeł i mogą być przeznaczone wyłącznie na ściśle określone cele.

Środki Funduszu Pracy pochodzą głównie z obowiązkowych składek opłacanych przez pracodawców i są przeznaczone na realizację zadań określonych ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Środki Funduszu służą realizacji celów związanych z wypłatą świadczeń osobom, które utraciły zatrudnienie oraz z aktywnym przeciwdziałaniem bezrobociu i łagodzeniem jego skutków.

Fundusz Pracy, według aktualnie obowiązujących przepisów, w znaczącej części finansuje świadczenia obligatoryjne lub dofinansowuje zadania w kwotach określonych ustawowo. Dotyczy to m.in. zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków i świadczeń przedemerytalnych, dodatków aktywizacyjnych, świadczeń integracyjnych, refundacji składek, Krajowego Funduszu Szkoleniowego, dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników i egzaminów zawodowych.

Głównym celem Funduszu Pracy jest łagodzenie skutków pozostawania bez pracy osób bezrobotnych oraz finansowanie programów na rzecz promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej bezrobotnych i innych osób poszukujących pracy, stąd też wydatkowanie środków Funduszu powinno koncentrować się wyłącznie na niwelowaniu bezrobocia i poprawie efektywności publicznych służb zatrudnienia.

Na gruncie ubezpieczeń społecznych – w sytuacji zwolnienia ubezpieczonego pracownika od pracy oraz jego zwolnienia od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, i na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w porównaniu do osoby znajdującej się w identycznej sytuacji, ale np. prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą (tzw. samozatrudnionej) – nie dochodzi do zjawiska nierównego traktowania przedsiębiorców-krwiodawców^[2]. W szczególności w zakresie obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne oraz zagwarantowanej przez państwo wysokości przyszłych świadczeń emerytalno-rentowych.

Zgodnie z prawem ubezpieczeń społecznych dzień wolny, udzielony przez pracodawcę pracownikowi-krwiodawcy, zostanie uwzględniony w ogólnym stażu pracy jako okres składkowy. Kwota składek na ubezpieczenia społeczne odprowadzona od wynagrodzenia otrzymanego za ten dzień, zostanie uwzględniona w podstawie obliczenia wysokości przyszłych świadczeń emerytalno-rentowych. Podobnie jest w przypadku przedsiębiorców-krwiodawców, gdzie brak możliwości odebrania dnia wolnego za czas służby na rzecz krwiodawstwa, kompensuje się w ogólnym (nieprzerwanym) okresem prowadzenia działalności gospodarczej, który dla krwiodawcy-przedsiębiorcy jest również okresem składkowym.

Uwzględniając powyższe uprzejmie informuję, że resort rodziny i polityki społecznej nie przewiduje podjęcia prac legislacyjnych w celu zmiany zasad finansowania wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy pracownika będącego krwiodawcą w przypadku, o którym mowa w § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy.

(…)

Z poważaniem

z up. Ministra Rodziny i Polityki Społecznej
Stanisław Szwed
Sekretarz Stanu

^[1] Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320, z 2021 r. poz. 1162, z 2022 r. poz. 655), zwany dalej “K.p.”.

^[2] Zasada wyrażona w art. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423, z późn. zm.).

Czy ZHDK może wybrać poza kolejnością konkretnego lekarza?

Jeden z dawców zapytał się nas czy korzystając z prawa do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej może wybrać u danego świadczeniodawcy. Oto odpowiedź z Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia.

Szanowny Panie,

kolejność udzielania świadczeń określa ustawa [1]. Świadczenia opieki zdrowotnej w szpitalach, świadczenia specjalistyczne w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej oraz stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne są udzielane według kolejności zgłoszenia w dniach i godzinach ich udzielania przez świadczeniodawcę, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

Na liście oczekujących na udzielenie świadczenia nie umieszcza się pacjentów kontynuujących leczenie u danego świadczeniodawcy. Pierwszy wolny termin udzielenia świadczenia powinien być określony do komórki organizacyjnej, a nie do poszczególnych lekarzy. W przypadku kilku lekarzy udzielających tego samego zakresu świadczeń w ramach jednej komórki organizacyjnej, pierwszy wolny termin udzielenia świadczenia powinien odpowiadać pierwszemu wolnemu terminowi udzielenia świadczenia przez lekarza, do którego czas oczekiwania jest najkrótszy.

Jeśli pacjent chce mieć udzielone świadczenia przez konkretnego lekarza powinien liczyć się z prawdopodobieństwem dłuższego oczekiwaniem na udzielenie świadczenia. Pacjenci posiadający prawo do korzystania ze świadczeń poza kolejnością wybierając, spośród wszystkich lekarzy udzielających świadczeń w danej komórce organizacyjnej, konkretnego lekarza, do którego trzeba oczekiwać, rezygnują z przysługującego im prawa i powinni być wpisywani na listę oczekujących.

Podstawa prawna:

[1] art. 20 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1285, z późn.zm.)

Z wyrazami szacunku
Departament Obsługi Klientów
Centrala NFZ

Liczba osób posiadających tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi oraz Zasłużonego Dawcy Przeszczepu korzystających w ramach swoich uprawnień z zaopatrzenia w leki objęte refundacją

Dzisiaj chciałbym Wam przedstawić statystyki, które dotyczą jednego z naszych przywilejów.

Jak wiecie świadczeniobiorcy, który posiada tytuł “Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub “Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” i przedstawi legitymację “Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub “Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”, przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania zaopatrzenie w leki objęte wykazem:
1) leków refundowanych: https://ktomalek.pl/lista-lekow-refundowanych-2021-honorowy-dawca-krwi/h-1
2) leków, które świadczeniobiorca posiadający tytuł “Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub “Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” może stosować w związku z oddawaniem krwi lub w związku z oddawaniem szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek albo narządów: https://krwiodawcy.org/leki-zasluzonych-honorowych-dawcow-krwi#zelazo

Leki te można uzyskać na podstawie recepty wystawionej przez osobę posiadającą prawo wykonywania zawodu medycznego, która na podstawie przepisów dotyczących wykonywania danego zawodu medycznego, jest uprawniona do wystawiania recept zgodnie z ustawą oraz ustawą z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne. Uprawnienie zarówno u lekarza jak i w aptece potwierdzamy legitymacją ZHDK.

Więcej o uprawnieniu na: Leki dla zasłuzonych honorowych dawców krwi

Ilu z nas korzysta z tego przywileju. Poniżej prezentuję Wam zestawienie z lat 2017-kwiecień 2021.

Liczba osób korzystających w ramach swoich uprawnień z zaopatrzenia w leki objęte refundacją, posiadających tytuł Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi oraz Zasłużonego Dawcy Przeszczepu:
2017 r.- 136 982
2018 r.- 141 171
2019 r.- 146 143
2020 r.- 136 727
2021 r.- 115 641 (styczeń – kwiecień)

Jak możecie zauważyć w tym roku nastąpił znaczny wzrost liczby osób, które skorzystały z przywileju.

Honorowy dawca krwi w dniu w którym oddaje krew pozostaje w okresie ubezpieczenia (składkowym)

 

Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Katarzyna Głowala
Warszawa, 14-12-2016
Szanowny Panie Marszałku,
w odpowiedzi na interpelację nr 7401 z dnia 13 listopada 2016 r., złożoną przez Panią Elżbietę Stępień, Posła na Sejm RP, w sprawie “niepokojącego zjawiska, dotyczącego dawców krwi”, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych wyjaśnień.

 

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2014 r. poz. 332, z późn. zm.), zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi przysługuje zwolnienie od pracy w dniu, w którym oddaje krew, i na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi na zasadach określonych w odrębnych przepisach, a także zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy. Sposób usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz zakres przysługujących pracownikom zwolnień od pracy, a także przypadku, w których za czas nieobecności lub zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, został, zgodnie z art. 2982 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r., poz. 1666), określony rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r., w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1632). Zgodnie z treścią § 12 rozporządzenia, pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Pracodawca jest również obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy. O przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności, zgodnie z § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia, należy uprzedzić pracodawcę, jeżeli przyczyna tej nieobecności jest z góry wiadoma lub możliwa do przewidzenia. Należy podkreślić, że uzyskanie zwolnienia od pracy w dniu oddawania krwi stanowi prawnie usankcjonowany przywilej krwiodawcy, zaś po stronie pracodawcy rodzi obowiązek udzielenia pracownikowi zwolnienia z tego tytułu, w związku z czym odmowa pracodawcy w tym zakresie stanowić będzie naruszenie prawa. Za czas zwolnienia od pracy, związany z oddawaniem krwi, zgodnie z treścią § 16 ust. 1 rozporządzenia, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, ustalonego w sposób określony w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. Nr 62, poz. 289, z późn. zm.). Zgodnie z treścią § 5 ust. 1 tego rozporządzenia, przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.

 

Odnosząc się do pytań, dotyczących konieczności odpracowania czasu zwolnienia od pracy, związanego z oddawaniem krwi, uprzejmie informuję, iż powyższe stwierdzenie jest bezzasadne i nie znajduje poparcia w obowiązujących przepisach prawa. Wymaga podkreślenia, iż zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887, z późn. zm.), przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się (z zastrzeżeniem ust. 2-5) okresy składkowe i nieskładkowe. Honorowy dawca krwi, korzystając ze zwolnienia od pracy w dniu, w którym oddaje krew, nadal pozostaje w okresie ubezpieczenia (składkowym), o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy. Okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy honorowego dawcy krwi – w przypadku emerytury dla ubezpieczonych, urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. oraz renty z tytułu niezdolności do pracy – zostanie zatem uwzględniony w ogólnym stażu pracy jako okres składkowy, natomiast wynagrodzenie, które zostało pracownikowi wypłacone za ten dzień, od którego pracodawca ma obowiązek potrącić składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zostanie uwzględnione przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty. W przypadku emerytury dla ubezpieczonego, urodzonego po dniu 31 grudnia 1948 r., kwota składek na ubezpieczenie emerytalne odprowadzona od wynagrodzenia otrzymanego za ten dzień, zostanie uwzględniona w podstawie obliczenia emerytury. Tym samym, dzień wolny, udzielony przez pracodawcę pracownikowi będącemu krwiodawcą, nie powoduje dla pracownika negatywnych skutków w zakresie emerytur i rent. Okres ten jest bowiem uwzględniany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zarówno przy ustalaniu prawa jak i wysokości świadczeń emerytalno-rentowych. W krajowym porządku prawnym nie obowiązuje żaden przepis, który wyłączałby okres zwolnień od pracy z tytułu oddawania krwi ze stażu pracy, uzasadniającego nabycie praw do emerytury, zmuszając dawcę do odpracowania tych zwolnień.

 

W Polsce obowiązuje zasada honorowego krwiodawstwa, która przejawia się w tym, iż krwiodawcy oddają krew dobrowolnie i bezpłatnie, z założenia kierując się altruistyczną chęcią pomocy potrzebującym. Samo oddanie krwi jest nieprzeliczalne na jakiekolwiek pieniądze, a po stronie krwiodawcy jest jednocześnie darem bezcennym, wobec faktu niemożności jej “wyprodukowania”.

 

Reasumując, korzystanie z dnia wolnego w dniu oddania krwi, na zasadach określonych w ustawie, nie rodzi obowiązku późniejszego odpracowania tej nieobecności i pozostaje bez wpływu na okoliczności związane z przejściem na emeryturę.

 

Z poważaniem,
Z upoważnienia
MINISTRA ZDROWIA
PODSEKRETARZ STANU
Katarzyna Głowala