Grupy krwi

Historia

Grupy krwi odkrył austriacki lekarz Karl Landsteiner. Dokonał tego w 1901 roku. Zauważył on, że na krwinkach czerwonych występują dwa antygeny, które warunkują zjawisko aglutynacji, czyli zlepiania się ze sobą poszczególnych krwinek. Korzystając z dorobku swojego poprzednika dwóch innych uczonych: Ludwik Hirszfeld wraz z Emilem von Dungernem stworzyli podstawy nauki o grupach krwi. To właśnie oni wprowadzili oznaczenie symbolami A, B, AB, i 0. Takie to właśnie oznaczenie zostało w 1928 roku przyjęte przez państwa na całym świecie.

Układ AB0

Jak już wspomniałem podział na grupy krwi związany jest z występowaniem na krwinkach czerwonych pewnych charakterystycznych białek, które określane są mianem antygenów grup krwi. Na erytrocytach występuje wiele swoistych antygenów przez co istnieje wiele układów grup krwi. U człowieka dotychczas opisano 32 takie układy. Jednak nie będziemy się nimi zajmować. Najważniejszym dla nas jest układ grup głównych (AB0) i układ Rh. Obecność antygenu A lub B decyduje o przynależności do jednej z 4 podstawowych grup (A, B, AB, i 0). Przynależność do określonej grupy krwi jest dla człowieka cechą stalą i niezmienną przez całe życie. Zmiana grupy krwi może nastąpić ale nie musi po przeszczepieniu szpiku kostnego (od rodzeństwa lub dawcy niespokrewnionego), ponieważ nowy szpik wytwarza krwinki czerwone z antygenami dawcy.

Podstawowe grupy krwi to:

  • grupa O – brak antygenu na krwinkach
  • grupa A – ma na krwinkach antygen A
  • grupa B – ma na krwinkach antygen B
  • grupa AB – ma na krwinkach zarówno antygen A i B

Natomiast w surowicy krwi (w uproszczeniu osocza) znajdują się naturalne przeciwciała skierowane przeciwko nieobecnemu antygenowi w krwinkach np.

  • grupa O – przeciwciała anty-A i anty-B
  • grupa A – przeciwciała anty-B
  • grupa B – przeciwciała anty-A
  • grupa AB – nie posiada przeciwciał

W przypadku przetoczenia krwi z antygenami, których pacjent nie ma występuje groźna reakcja poprzetoczeniowa. Dlatego należy przetaczać krew tej samej grupy w zakresie ABO.

Układ Rh

Oprócz antygenów A i B dość duże znaczenie ma również antygen D. Jeżeli ktoś ma w swojej krwi antygen D określany jest jako Rh-dodatni. Przeciwnie, u osoby Rh-ujemnej, antygen D nie występuje. Aż u 85% ludzi występuje czynnik D. Natomiast u pozostałych 15% czynnik ten nie występuje. Jego obecność lub brak nie jest w żaden sposób uzależniona od antygenów A i B, a więc każda z grup A, B, AB , 0 może wystąpić jako Rh + lub jako Rh -. Na przykład krwinka czerwona u osób z grupą AB Rh + będzie zawierała i antygeny A, i antygeny B, i antygeny D. Przeciwciała do antygenów Rh powstają przez kontakt z obcymi krwinkami. Gdy osobie, która ma krew Rh minus poda się krew dawcy Rh dodatniego w osoczu pojawią się przeciwciała anty-Rh. Do układu Rh należy więcej antygenów: C, c, E, e i Cw.

Znajomość czynnika Rh jest niezbędna przy przetaczaniu krwi, przeszczepianiu narządów oraz w sytuacji kiedy para planuje zajście w ciążę i jest w tzw. konflikcie serologicznym. Konflikt serologiczny ma miejsce, gdy matka dziecka ma grupę Rh-, a dziecko Rh+. Dziecko w tym przypadku odziedziczyło krew po tacie. Konflikt wystąpi jeżeli to drugie dziecko gdyż pierwsze dziecko takiej pary rodzi się zdrowe. Dzieje się tak gdyż w trakcie pierwszego porodu do krwiobiegu matki dostaje się obcy dla jej organizmu antygen D. Organizm kobiety zaczyna wytwarzać przeciwciała skierowane przeciw antygenowi D. W trakcie drugiej ciąży te przeciwciała przedostają się przez łożysko i zaczynają niszczyć krwinki dziecka. W szpitalu matce takiej zaraz po pierwszym porodzie podawany jest odpowiedni preparat, który niszczy krwinki Rh+ zanim układ odpornościowy kobiety zdąży zareagować. Jest to immunoglobulina.

rh

Układ Kell

Antygen K jest silnie immunogenny co oznacza, że silnie aktywuje układ odpornościowy. Przeciwciała anty-K to drugi najczęściej występujące przeciwciała u ludzi, zaraz po anty-Rh. U kobiet ciężarnych mogą być przyczyną choroby hemolitycznej noworodków, gdy płód jest K-dodatni. Przeciwciała anty-K powstają często w trakcie masywnych transfuzji, gdy K-ujemny biorca otrzyma krew K-dodatnią. Dlatego powinno się osobom z krwią K-ujemną przetaczać tylko krew K-ujemną.

Podsumowanie:

Oznaczenie grup krwi ma podstawowe znaczenie przy doborze krwi do przetoczeń wymaganych np. w trakcie wielu zabiegów operacyjnych (np. przeszczepianie narządów), podczas leczenia chorób krwi lub w czasie ciąży. W razie potrzeby podawać trzeba krew identyczną w zakresie przynajmniej tych dwóch układów, a więc osobie z grupą krwi A Rh+ należy podać krew A Rh+. W wyjątkowych okolicznościach chory może otrzymać krew grupy O Rh-. Jest to ważne gdyż organizm ludzki wytwarza przeciwciała przeciwko antygenom z układu ABO, których sam nie posiada i dlatego przetaczać można tylko krew ściśle określonej grupy.

Krew i jej składniki powinno przetaczać się zgodnie przynajmniej z układem AB0 i Rh. Tylko w nagłych przypadkach jest dopuszczone przetaczanie krwi innej grupy np. tzw. uniwersalnej 0 Rh-. Rozważając jednak teoretycznie jeżeli masz krew grupy zaznaczonej w pierwszym pionowym rzędzie tabeli to przy transfuzji możesz otrzymać następujące grupy krwi.

Grupy krwi 0- 0+ B- B+ A- A+ AB- AB+
AB+
AB-
A+
A-
B+
B-
0+
0-

Częstość występowania grup krwi w układach AB 0 oraz Rh

Częstość występowania grup krwi w układach AB 0 oraz Rh

Dziedziczenie grupy krwi

Część cech ludzkich człowiek dziedziczy po rodzicach. Robi to poprzez geny. Grupę krwi u człowieka warunkuje gen, który występuje w kilku odmianach (allelach). Dokładniej mówiąc występuje on w trzech allelach: IA, IB, i0.  Dwa pierwsze jak widać po sposobie zapisu (wielka litera I) są allelami dominującymi, a trzeci allelem recesywnym. Trzeba jednak zaznaczyć, że mimo iż są trzy allele warunkujące grupę krwi u ludzi to człowiek dziedziczy tylko dwa z nich: jeden po ojcudrugi po matce. Dodatkowo jak same nazwy wskazują allel dominujący to taki allel, który dominuje nad drugim w parze. Natomiast allel recesywny to taki, który ustępuje dominującemu. Oznacza to, że allel IA dominuje nad allelem i0 oraz allel IB dominuje nad i0. W jakim zatem stosunku wobec siebie są dwa allele dominujące IA oraz IB ? Allele dominujące są w stosunku do siebie równorzędne, co oznacza, że jeden nie dominuje nad drugim. Podsumowując trzy allele mogą stworzyć następujące 6 par (genotypów):

IA IA, IA i0, IB IB, IB i0, IA IB, i0 i0

Uwzględniając dominującą i ustępującą cechę poszczególnych alleli odpowiadają im następujące grupy krwi (fenotyp):

IA IA = A
IA i0 = A
IB IB = B
IB i0 = B
IA IB = AB
i0 i0 = 0

Dziedziczenie grup krwi układu AB0
Rodzic 0 A B AB
0 0 0 lub A 0 lub B A lub B
A 0 lub A 0 lub A 0, A, B lub AB A, B lub AB
B 0 lub B 0, A, B lub AB 0 lub B A, B lub AB
AB A lub B A, B lub AB A, B lub AB A, B lub AB

Dziedziczenie w obrębie układu Rh

To czy dana osoba ma grupę krwi “ujemną Rh-” czy “dodatnią Rh+” zależy od tego czy na krwinkach czerwonych występuje antygen D. Jeżeli ktoś ma ten antygen ma grupę krwi “dodatnią” jeżeli nie ma go ma grupę krwi “ujemną”. Jak wygląda dziedziczenie w przypadku tego antygenu. Podobnie jak w układzie AB0 w układzie Rh występuje allel domunujący i allel recesywny. Allel D jest allelem dominującym, a allel d jest allelem recesywnym (niemym). jakie zatem mogą powstać pary (genotypy) z takich alleli?

D D, D d, d d

Uwzględniając dominującą i ustępującą cechę poszczególnych alleli odpowiadają im następujące fenotypy:

D D = Rh+ (jest antygen D)
D d = Rh+ (jest antygen D)
d d = Rh- (nie ma antygenu D)

Dziedziczenie grup krwi układu Rh
Rodzic DD (Rh+) Dd (Rh+) dd (Rh-)
DD (Rh+) DD (Rh+) DD lub Dd (Rh+) Dd (Rh+)
Dd (Rh+) Dd lub DD (Rh+) Dd lub DD (Rh+) lub dd (Rh-) Dd (Rh+) lub dd (Rh-)
dd (Rh-) Dd (Rh+) Dd (Rh+) lub dd (Rh-) dd (Rh-)

37 komentarzy do “Grupy krwi”

    • Witam serdecznie!
      RCKiK oznaczają grupę krwi zarówno w układzie ABO jak i Rh tak więc przy kolejnej donacji zapytaj się czy masz “ujemną” czy “dodatnią”. Możesz napisać maila jeżeli w najbliższym czasie nie będziesz w punkcie. Są tez przypadki, kiedy to antygen Rh jest słaby. Wtedy można mieć różne oznaczenia Rh jako biorca i dawca.

      Odpowiedz
  1. zawsze biora mnie na plytki nie mam z tym problemu ale zastanawia mnie oznaczenie krwi/plytek ARhD- K- z powyzszego artykulu nie jestem wstanie tego rozszyfrowac jakby to “K-” jest rzadziej spotykane niz arhd- czy oco chodzi? Mama ma krew arh+ ojciec mial 0- wiec z tych tabelek tez nic nie wynika w moim przypadku

    Odpowiedz
    • Witam serdecznie!
      Tych dwóch grup krwi, które Pan podał nie da się porównać pod względem częstotliwości występowania bezpośrednio gdyż mają inną “dokładność” oznaczenia.
      W grupie A RhD- K- są oznaczone 3 układy grupowe: ABO, Rh oraz Kell.
      W grupie A RhD- są oznaczone tylko 2 układy grupowe: ABO oraz Rh.
      Zatem porównywać się powinno pod względem częstotliwości występowania wtedy gdy w obu przypadkach jest taka sama ilość oznaczonych układów.

      Odpowiedz
  2. A ja mam pytanie czy jak mam w starym dowodzie adnotację że mam grupę krwi 0 Rh+ a uwagi 56/78 co te uwagi oznaczają wie ktoś może?

    Odpowiedz

Zostaw komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.