Tag : historia

Transfuzja krwi dawniej

W dzisiejszych czasach krew oddana przez honorowych dawców krwi jest przechowywana w centrach krwiodawstwa. Dzieję się tak dzięki wynalezieniu metod konserwacji krwi i jej składników. Taką krew jak i jej składniki można przechowywać tak długo aż pojawi się na nie zapotrzebowanie. Po otrzymaniu zamówienia centrum przekazuje je do szpitala zgodnie z indywidualnymi potrzebami placówki. Oczywiście produkty te jak każde inne mają również swoje terminy przydatności jednak w chwili obecnej nie występuje potrzeba przetaczania ich od razu. Kiedyś jednak było inaczej. Jedną z metod transfuzji było bezpośrednie przetaczanie krwi.

Przetaczanie takie odbywało się za pomocą różnego rodzaju aparatów np. aparatów Tzanck-Brajcewa i Jube. Jak wyglądały możecie zobaczyć na poniższych fotografiach. Schematy ich działania natomiast opisaliśmy opisaliśmy poniżej fotografii.

Aparat Tzancka-Brajcewa

Aparat ten składał się ze statywu, głowicy oraz strzykawki o pojemności 10 ml. Specjalny statyw był przymocowywany do dna metalowego pojemnika. Do powyższego statywu była dołączana głowica, która złożona była z cylindra zewnętrznego mającego z przodu 3 nasadki za pomocą, których można było z kolei podłączyć gumowe przewody oraz wycięcia w tylnej części aby umożliwić ruchy strzykawki. W cylinder zewnętrzny natomiast był wstawiony cylinder wewnętrzny z wydrążonym kanałem, który przechodził w nasadkę do zamocowania wspomnianej strzykawki. Strzykawka ta mogła poruszać się w płaszczyźnie poziomej pod różnym kątem. Poniżej możecie to zobaczyć na schemacie działania.

Ustawienia strzykawki:
– po lewej stronie (1): strzykawka łączyła się przez kanał z systemem dawcy
– po środku (2): strzykawka łączyła się z układem przemywającym (4% roztwór cytrynianu sodu)
– po prawej stronie (3): strzykawka łączyła się przez kanał z systemem biorcy

Aparat Jubé

Źródło: Science Museum Group Collection
© The Board of Trustees of the Science Museum

Aparat ten był w postaci strzykawki o pojemności 5 ml. Była to jednak nietypowa strzykawka z dwoma bocznymi otworami zakończonymi nasadkami na które nakładło się przewody gumowe. Oba przewody miała na końcach nasadki do igieł. Jedna igła była podłączona do dawcy, druga igła z przewodem do biorcy. Obracając tłok strzykawki o 180 stopni uzyskuje się poprzez wycięty w tłoku podłużny rowek połączenie strzykawki z układem albo dawcy albo biorcy.

Różnice między aparatami:
Zaletą aparatu Tzancka była możliwość przemywania całego zestawu w czasie zabiegu, czyli bez odłączania strzykawek. Aparat Jubé natomiast miał problem z częstszym krzepnięciem krwi. Dodatkowo dochodziły trudności w częstszym płukaniu 4% roztworem cytrynianu sodu. Pamiętajmy, że przy tym aparacie należało przy czyszczeniu odłączać nasadkę od igły w żyle biorcy lub dawcy.

Przed dokonaniem przetoczenia aparaty wkładało się wraz z przewodami i igłami do sterylizatora z wodą destylowaną lub fizjologicznym roztworem soli kuchennej i gotowało przez 30 minut. Po przygotowaniu aparatu personel medyczny układał dawcę i biorcę blisko siebie tak aby była jak najmniejsza odległość między żyłami dawcy i biorcy.

Po przygotowaniu miejsc nakłuć (obmycie skóry np. spirytusem) zakładało się opaskę uciskową na ręce biorcy. Po nakłuciu zwalniało się opaskę. Następnie to samo wykonywało się u dawcy. Pierwsze ml krwi wypuszczało się na zewnątrz. Czyniono to w celu usunięcia powietrza z całego układu przewodów. Następnie podłączano przewód do “układu” biorcy. Następowało wtedy 3-etapowe przetoczenie krwi tzw. próba biologiczna. Po próbie dokonywano właściwego przetoczenia. Po zakończeniu przetaczania wyjmowało się igły z żył i zakładało opatrunki.

Metodę bezpośredniego przetaczania krwi stosowano do lat 30-tych.

50 lat odznaki Zasłużony Honorowy Dawca Krwi

W dniu dzisiejszym odznaka Zasłużony Honorowy Dawca Krwi obchodzi swoje urodziny … 50-te!

28 lutego 1968 roku ówczesny Minister Sprawa Wewnętrznych Mieczysław Moczar wydał decyzję, która zatwierdzała wzór odznaki wraz z zezwoleniem na jej stosowanie. W czasie tych 50 lat zmieniły się co prawda przepisy na podstawie których odznaka wraz z legitymacją jest wydawana, jednak sam wygląd odznak niewiele się różni od tych wydawanych na samym poczatku. Oto najważniejsze akty prawne dotyczące tej odznaki:

– Decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych Nr D.52 S/XI/68 z dnia 28.02.1968
– Decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych Nr D.413 S/XI/77 z dnia 15.12.1977
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 9 września 1999 r. w sprawie określenia wzoru oraz szczegółowych zasad i trybu nadawania odznaki honorowej “Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” (1999-10-31 – 2006-10-20)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie określenia wzoru oraz szczegółowych zasad i trybu nadawania odznaki honorowej “Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” (2006-10-20 – 2017-09-12)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2017 r. w sprawie wzorów odznak i legitymacji wydawanych w związku z honorowym dawstwem krwi (2017-09-15 – do chwili obecnej)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 grudnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wzorów odznak i legitymacji wydawanych w związku z honorowym dawstwem krwi (2017-12-07 – do chwili obecnej)

Przypomnijmy teraz kto obecnie może otrzymać odznakę Zasłużony Honorowy Dawca Krwi.

Dawcy krwi:
1) kobiecie, która oddała w dowolnym okresie co najmniej 5 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników,
2) mężczyźnie, który oddał w dowolnym okresie co najmniej 6 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników
– przysługuje tytuł “Zasłużony Honorowy Dawca Krwi III stopnia” i brązowa odznaka honorowa “Zasłużony Honorowy Dawca Krwi III stopnia”.

Dawcy krwi:
1) kobiecie, która oddała w dowolnym okresie co najmniej 10 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników,
2) mężczyźnie, który oddał w dowolnym okresie co najmniej 12 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników
– przysługuje tytuł “Zasłużony Honorowy Dawca Krwi II stopnia” i srebrna odznaka honorowa “Zasłużony Honorowy Dawca Krwi II stopnia”.

Dawcy krwi:
1) kobiecie, która oddała w dowolnym okresie co najmniej 15 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników,
2) mężczyźnie, który oddał w dowolnym okresie co najmniej 18 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników
– przysługuje tytuł “Zasłużony Honorowy Dawca Krwi I stopnia” i złota odznaka honorowa “Zasłużony Honorowy Dawca Krwi I stopnia”.

Jako ciekawostkę napiszę, że dawniej produkcją odznak ZHDK zajmowała się Mennica Państwowa w Warszawie. Po zmianach ustrojowych i powstaniu obowiązku przeprowadzania przetargów odznaki produkują firmy, które to wygrywają w przetargach organizowanych przez Polski Czerwony Krzyż.

Tylko w latach 2006-2016 wydano ich ok. 200 000. Ile odznak wydano wcześniej tego już chyba nikt ni zliczy. Mimo iż podstawy prawne się zmieniały z latami o czym wspomniałem na początku to wszystkie legitymacje zachowują swoją ważność. Nawet te najstarsze. Więcej na ten temat w odpowiedzi Ministra Zdrowia dot. legitymacji Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi

Najważniejsze jest jednak to, że odznaki te wydawane są

w dowód uznania za najpiękniejszy dar humanitarny – bezinteresowne oddawanie krwi

Więcej na: https://krwiodawcy.org/odznaki/odznaki-zhdk