Prawo do obsługi poza kolejnością jako ZHDK tylko dla pacjentów pierwszorazowych?

Kolejna skarga od pacjenta w temacie obsługi poza kolejnością spowodowała, że posłowie skierowali do Ministra Zdrowia (MZ) interpelację z prośbą o wyjaśnienie. Chodzi o dwa artykułu, które opisują obsługę poza kolejnością oraz harmonogram przyjęć. W związku z tym, że przepisy z nich nie znajdują się w jednym a w dwóch osobnych artykułach dawca „czytał je” osobno. Minister Zdrowia stoi na stanowisku jednak, że należy czytać je łącznie. Co to oznacza dla dawców? Pełna treść zapytania oraz odpowiedź / interpretacja przepisów MZ poniżej:

Zapytanie

Szanowna Pani Minister,

zwracam się z interpelacją w sprawie praktycznego respektowania przez podmioty lecznicze przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w szczególności art. 47c, który przewiduje dla zasłużonych honorowych dawców krwi (ZHDK) uprawnienie do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością.

Pomimo jednoznacznego brzmienia przepisów, z których wynika, że osoby uprawnione mają prawo do świadczeń zdrowotnych w dniu zgłoszenia, a jeśli to niemożliwe – w terminie nie późniejszym niż 7 dni roboczych, docierają do mnie liczne sygnały, że w praktyce uprawnienia te są często ignorowane lub błędnie interpretowane przez część świadczeniodawców.

Przykładem może być sytuacja opisana przez zasłużonego honorowego dawcę krwi, który próbował zarejestrować się do poradni specjalistycznej w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Choszcznie. Zgodnie z relacją pacjenta, odmówiono mu rejestracji poza kolejnością ze względu na fakt, że była to wizyta kontrolna, a nie pierwszorazowa. W odpowiedzi na skargę, dyrekcja szpitala stwierdziła, że art. 19a ustawy odnosi się wyłącznie do „świadczeniobiorców zgłaszających się po raz pierwszy”, ignorując tym samym zapis art. 47c, który nie różnicuje prawa do korzystania poza kolejnością ze względu na to, czy wizyta jest pierwsza, czy kolejna.

Co więcej, w odpowiedzi dyrektora SPZOZ w Choszcznie zawartej w piśmie z dnia 21 stycznia 2025 r. (znak: ZRP/051/4/2025/MP), zauważa się wyraźną rozbieżność interpretacyjną pomiędzy literalnym brzmieniem ustawy a praktyką niektórych placówek. Autor pisma powołuje się na harmonogramy przyjęć oraz inne ustalenia wewnętrzne, które w rzeczywistości mogą naruszać prawo pacjentów do priorytetowego dostępu do leczenia.

Odpowiedź Ministra Zdrowia

Szanowny Panie Marszałku,

w odpowiedzi na interpelację (…) w sprawie respektowania uprawnień Zasłużonych Honorowych Dawców Krwi do korzystania ze świadczeń zdrowotnych poza kolejnością, proszę o przyjęcie poniższego.

Krwiodawstwo to misja i odpowiedzialność. Z uwagi na fakt, że krwi nie można kupić ani wyprodukować, tak ważne jest jej honorowe oddawanie. Krew jest potrzebna każdego dnia, a biorcą krwi może być każdy człowiek, niezależnie od wieku. Honorowy Dawca Krwi oddając cząstkę siebie w bezinteresowny sposób niesie pomoc pacjentom wymagającym leczenia krwią lub jej składnikami. Ofiarowana krew jest darem życia, który jest potrzebny m.in. przy wykonywaniu skomplikowanych operacji, ratowaniu zdrowia, a także życia ciężko chorych oraz przy udzielaniu pomocy ofiarom wypadków.

Z uwagi na powyższe, zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o publicznej służbie krwi¹, Zasłużonemu Honorowemu Dawcy Krwi (ZHDK) i Honorowemu Dawcy Krwi (HDK) przysługuje:

• zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, oraz w dniu następnym, a także na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 2982 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy²;
• zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy;
• zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju; koszt przejazdu ponosi jednostka organizacyjna publicznej służby krwi;
• posiłek regeneracyjny;
• możliwość odliczenia od podatku dochodowego darowizny w wysokości iloczynu kwoty rekompensaty.

Równocześnie, zgodnie z art. 47c ust. 1 pkt 3 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych3, świadczeniobiorca, który posiada tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” i przedstawi legitymację „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” ma prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach. Korzystanie poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej w szpitalach i świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej oznacza, że świadczeniodawca udziela tych świadczeń poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących. W przypadku gdy udzielenie świadczenia nie jest możliwe w dniu zgłoszenia, świadczeniodawca wyznacza inny termin poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących. Świadczenie z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS) nie może być udzielone w terminie późniejszym niż w ciągu 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia. Ustawodawca wyraźnie wskazuje, że świadczenie z zakresu AOS ma zostać udzielone w ciągu 7 dni roboczych, czyli po sobie następujących dni nie licząc sobót, niedziel oraz świąt państwowych.

Zgodnie z ww. ustawą termin udzielenia świadczenia, ustalony w sposób o którym mowa w art. 47c ust. 4, jest stosowany wyłącznie w odniesieniu do świadczeniobiorcy zgłaszającego się po raz pierwszy. Wynika to wprost z regulacji odnoszących się do zasad prowadzania harmonogramu przyjęć określonych na poziomie ustawy – zgodnie z art. 19a ust. 2 pkt 1 lit. B ustawy fakt posiadania prawa do korzystania ze świadczeń poza kolejnością jest brany pod uwagę tylko w przypadku świadczeniobiorcy zgłaszającego się po raz pierwszy. Zgodnie z § 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie kryteriów medycznych, jakimi powinni kierować się świadczeniodawcy, umieszczając świadczeniobiorców na listach oczekujących na udzielenie świadczenia opieki zdrowotnej, w przypadku konieczności zapewnienia dalszego leczenia świadczeniobiorca traktowany jest jako osoba kontynuująca leczenie i jedynie wskazania medyczne, uwzględnione w przyjętym planie leczenia, powinny mieć wpływ na wyznaczenie terminu kolejnego świadczenia. Jednocześnie należy podkreślić, że pacjent kontynuujący leczenie nie podlega wpisowi na listę oczekujących, czyli wyznaczany mu termin nie ma wpływu na liczbę osób oczekujących do danego świadczeniodawcy. Kwestionowane w interpelacji postępowanie świadczeniodawcy jest tym samym prawidłowe i zgodne z przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

W związku z zalecanym sposobem postępowania w przypadku, gdy placówka opieki zdrowotnej odmawia osobie uprawnionej realizacji przysługującego jej prawa, tj. w pierwszej kolejności wyjaśnienie sytuacji u osoby kierującej daną placówką. Dopiero w przypadku braku wyjaśnienia sprawy przez świadczeniodawcę sprawę należy zgłosić do Rzecznika Praw Pacjenta albo Narodowego Funduszowi Zdrowia, tj. wojewódzkiego oddziału NFZ, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubezpieczonej, który jako podmiot, zawarł umowę ze świadczeniodawcą, z uwagi na fakt, że NFZ ma prawo do kontrolowania przestrzegania przez świadczeniodawców przepisów dotyczących zasad przyznawania terminów osobom posiadającym prawo do korzystania ze świadczeń poza kolejnością, a za ich naruszenie może nałożyć karę umowną. Ministerstwo Zdrowia nie ma wiedzy ile skarg wpływa na podmioty lecznicze, gdyż są one kierowane do tylko do Oddziałów NFZ i do Rzecznika Praw Pacjenta. Podkreślenia wymaga fakt, iż do Ministra Zdrowia nie wpłynęła ani jedna skarga na brak podjęcia przez Narodowy Fundusz Zdrowia działań w przypadku, gdy pacjent sygnalizował, że świadczeniodawca nie respektował prawa do korzystania ze świadczeń poza kolejnością.

Odnosząc się zaś do propagowania wiedzy to wyczerpujące informacje o prawach pacjenta do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością publikowane są zarówno na stronie NFZ, jak i Rzecznika Praw Pacjenta. Ponadto Rzecznik Praw Pacjenta prowadzi szerokie działania edukacyjne skierowane do personelu medycznego w celu zwiększenia kompetencji w zakresie przestrzegania praw pacjentów oraz poprawy standardów w tym obszarze, a szkolenia te są wsparte fachowymi publikacjami. Należy także podkreślić, że w każdym przypadku wyznaczania terminu świadczenia, świadczeniodawca jest zobowiązany do ustalenia, czy osoba posiada prawo do korzystania ze świadczeń poza kolejnością, a pisemna informacja o uprawnieniach wynikających z tego prawa musi być uwidoczniona w miejscach udzielania świadczeń.

Z wyrazami szacunku
z upoważnienia Ministra Zdrowia
Jerzy Szafranowicz
Podsekretarz Stanu
/dokument podpisany elektronicznie/

¹ Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2024 r. poz. 1782).
² Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. ? Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465, z późn. zm.).

---

Czy to oznacza, że dawca z tytułem ZHDK może tylko 1 raz skorzystać z przywileju obsługi poza kolejnością u danego świadczeniodawcy?

Nie. Ponieważ za pacjenta pierwszorazowego uznaje się także pacjenta, który zakończył leczenie i ponownie, z innej przyczyny wymaga kolejnego świadczenia.

Więcej na: https://krwiodawcy.org/harmonogram-przyjec-a-prawo-do-korzystania-poza-kolejnoscia-ze-swiadczen-opieki-zdrowotnej-przez-zhdk

---

Poniżej przedstawiamy fragmenty Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych:

Art. 19a. 1. Świadczenia opieki zdrowotnej w szpitalach, świadczenia specjalistyczne w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej oraz stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne są udzielane każdego dnia w godzinach udzielania tych świadczeń, zgodnie z harmonogramem przyjęć prowadzonym przez świadczeniodawcę, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

2. Świadczeniodawca umieszcza w harmonogramie przyjęć świadczeniobiorcę, wyznaczając termin udzielenia świadczenia w następujący sposób:

1) świadczeniobiorcy zgłaszającemu się po raz pierwszy:

a) w przypadku przyjęcia w dniu zgłoszenia – termin udzielenia świadczenia w dniu zgłoszenia,

b) posiadającemu prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej – termin udzielenia świadczenia ustalony w sposób, o którym mowa w art. 47c ust. 4,

c) innemu niż wymieniony w lit. a i b – termin udzielenia świadczenia wynikający z prowadzonej listy oczekujących na udzielenie świadczenia, zgodnie z art. 20;

2) świadczeniobiorcy kontynuującemu leczenie – termin udzielenia świadczenia wynikający z planu leczenia

Rozdział 3

Szczególne uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej

Art. 43. 1. Świadczeniobiorcy, który posiada tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” i przedstawi legitymację „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”, przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania, o którym mowa w art. 6 ust. 2 ustawy o refundacji, zaopatrzenie w leki objęte wykazem:

(…)

Art. 47c. 1. Prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach mają:

1) kobiety w ciąży;

2) świadczeniobiorcy, o których mowa w art. 47 ust. 1a i 1b;

3) osoby, o których mowa w art. 43 ust. 1;

4) inwalidzi wojenni i wojskowi;

5) żołnierze zastępczej służby wojskowej;

(…)

2. Korzystanie poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie świadczeń opieki zdrowotnej w szpitalach i świadczeń specjalistycznych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej oznacza, że świadczeniodawca udziela tych świadczeń poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących, o której mowa w art. 20 ust. 2.

3. Świadczeniodawca udziela świadczeń opieki zdrowotnej, o których mowa w ust. 1 i 2, w dniu zgłoszenia.

4. W przypadku gdy udzielenie świadczenia nie jest możliwe w dniu zgłoszenia, świadczeniodawca wyznacza inny termin poza kolejnością przyjęć wynikającą z prowadzonej przez niego listy oczekujących. Świadczenie z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej nie może być udzielone w terminie późniejszym niż w ciągu 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia.

5. W miejscach rejestracji pacjentów do udzielania świadczeń opieki zdrowotnej, w miejscach udzielania świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej oraz w aptekach, odpowiednio świadczeniodawca albo kierownik apteki uwidacznia pisemną informację o uprawnieniach określonych w ust. 1-4.