Dawstwo krwi w Polsce oparte jest o dawców honorowych a więc osoby, które oddają krew dobrowolnie i bezpłatnie (poza wyjątkami określonymi w ustawie). Aby wyrazić naszą wdzięczność tym osobom i podkreślić ich zasługi dla ratowania życia i zdrowia drugiego człowieka dawcy Ci mogą otrzymywać odznaki honorowe. Są nimi:
- “Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” (ZHDK) – wydawana przez Polski Czerwony Krzyż
- “Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu” (HDK-ZdZN) – nadawana przez Ministra Zdrowia
W środowisku dawców są one często nazywane potocznie odznakami litrażowymi gdyż można je otrzymać po oddaniu określonej ilości krwi i jej składników.
Odznaka “Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” nadawana jest:
- kobiecie po oddaniu 5 litrów (III stopnia), 10 litrów (II stopnia), 15 litrów (I stopnia) krwi pełnej lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników
- mężczyźnie po oddaniu 6 litrów (III stopnia), 12 litrów (II stopnia), 18 litrów (I stopnia) krwi pełnej lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników
Natomiast odznaka “Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu” jest nadawana bez względu na płeć (co jest tematem wielu dyskusji: Czy progi litrażowe przy ZHDK są sprawiedliwe?) po 20 litrach krwi pełnej lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników.
Jednak “młodzi” dawcy mogą nie wiedzieć o tym, że kiedyś było inaczej. Do 2016 roku odznaka HDK-ZdZN była nadawana nie tylko po spełnieniu wymogu litrażowego ale również należało wykazać się działaniami na rzecz propagowania krwiodawstwa. Oznaczało to, że odznaka ta była nadawana “uznaniowo”. A więc o tym, czy dana osoba zasługiwała na nią czy nie zależało od podmiotu do którego składano wniosek. Wniosek taki oprócz potwierdzonej ilości oddanej krwi zawierał opis zasług na rzecz ratowania ludzkiego życia i zdrowia oraz aktywnej działalności w ruchu honorowego krwiodawstwa. Kto mógł wnioskować w imieniu dawcy o odznakę? Zarząd Główny Polskiego Czerwonego Krzyża, dyrektor Instytutu Hematologii i Transfuzjologii lub organy ogólnopolskich stowarzyszeń zrzeszających dawców krwi. O odznakę mógł również wnioskować Minister Zdrowia z własnej inicjatywy. Czy to oznacza, że Minister Zdrowia sam sprawdzał kilkaset wniosków samodzielnie? Nie. Do tego celu powołana była Komisja do spraw opiniowania wniosków o nadanie odznaki “Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu“.
W 2017 roku doszło do zmian w zasadach nadawania odznaki. W ocenie Ministerstwa Zdrowia dotychczasowy obowiązek o którym mowa wcześniej (tj. wykazania zasług), jest zbędny. Należy mieć na uwadze, że już samo oddanie 20 litrów krwi lub równoważnej jej ilości stanowi dostateczny powód do otrzymania odznaki Honorowy dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu. Wydano nowe Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie legitymacji i odznaki “Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu“. W związku z brakiem potrzeby oceniania wniosków dokonano również likwidacji komisji do spraw opiniowania wniosków o odznakę Honorowy Dawca Krwi Zasłużony dla Zdrowia Narodu.
Od tamtej pory dawca może złożyć wniosek bezpośrednio w RCKiK (lub oddziale terenowym). Jedynym wymogiem jest przekroczenie progu 20 litrów oddanej krwi pełnej lub odpowiadającą tej objętości ilość jej składników. Spowodowało to gwałtowny wzrost składanych wniosków i tym samym przyznawanych odznak. Poniżej możecie zapoznać się ze statystykami. Różnice widać gołym okiem.
A Ty jak uważasz zmiana ta była dobra? Czy może jednak wręcz przeciwnie?
Liczba wydanych odznak Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu
| 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 348 | b/d | 610 | 261 | 269 | 361 | 362 | 464 | 487 | 359 | 556 | 3592 | 6311 | 11950 | 7544 | 6127 | 8988 | 10156 |
Liczba nadanych odznak po zmianach w przepisach z podziałem na województwa
| Województwo | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Dolnośląskie | 272 | 391 | 809 | 524 | 458 | 601 |
| Kujawsko -pomorskie | 376 | 722 | 888 | 374 | 377 | 538 |
| Lubelskie | 151 | 80 | 190 | 493 | 278 | 342 |
| Lubuskie | 118 | 98 | 291 | 162 | 122 | 148 |
| Łódzkie | 227 | 163 | 358 | 352 | 174 | 312 |
| Małopolskie | 184 | 471 | 922 | 550 | 567 | 821 |
| Mazowieckie | 521 | 628 | 1657 | 1161 | 955 | 1382 |
| Opolskie | 37 | 172 | 368 | 58 | 157 | 182 |
| Podkarpackie | 134 | 310 | 944 | 280 | 278 | 396 |
| Podlaskie | 224 | 293 | 508 | 517 | 115 | 259 |
| Pomorskie | 468 | 490 | 820 | 581 | 550 | 841 |
| Śląskie | 314 | 901 | 1613 | 1102 | 701 | 1494 |
| Świętokrzyskie | 30 | 115 | 344 | 143 | 118 | 138 |
| Warmińsko -mazurskie | 99 | 61 | 326 | 244 | 214 | 268 |
| Wielkopolskie | 229 | 1031 | 1207 | 794 | 681 | 922 |
| Zachodnio -pomorskie | 208 | 385 | 705 | 209 | 382 | 344 |
| Łącznie | 3592 | 6311 | 11950 | 7544 | 6127 | 8988 |
Czy można nosić baretki ZHDK? Można je bez problemu zakupić, więc zastanawiam się skąd się wziął jej ‘wzór’. Czy za PRLu istniały?
Taka odznaka to i owszem może jest ok. Miło jest ją dostać , ale sama w sobie kosztuje może ze 30zł u producenta… Natomiast dodatek do emerytury dla naszych starszych kolegów i koleżanek byłby tym co powinno się im dać jako pierwszym w kraju! A na dziś dzień maja go już strażacy i nawet sołtysi … A ZHDK – emeryci nadal są niewidzialni ?