Ferrytyna? Co my jako dawcy krwi i jej składników mamy z nią wspólnego? Poniżej możecie zapoznać się z nowym pilotażowym badaniem własnie ferrytyny, które będzie wykonywane wśród wielokrotnych dawców krwi. Wspomniane nowe badanie ma na celu przeprowadzenie oceny zapasów żelaza u dawców ze wspomnianej grupy.
Na razie tylko „testowo” będzie przeprowadzone w jednym centrum (RCKiK w Poznaniu). Powyższe badanie zostało dodane kilka tygodni temu jako jeden z celów szczegółowych wieloletniego programu zdrowotnego „Zapewnienie samowystarczalności Rzeczypospolitej Polskiej w krew i jej składniki na lata 2015-2020”. Jak wiecie obecnie najistotniejszym badaniem w czasie kwalifikacji kandydata na dawcę lub dawcy krwi jest pomiar stężenia hemoglobiny. Badanie pomiaru stężenia Hb ma na celu wykluczenie dawcy (kandydata) z niedokrwistością oraz zapewnienie odpowiedniej jakości koncentratu krwinek czerwonych. Normy pomiaru zależą od płci i ich dolna wartość dopuszczalna nie może być niższa niż 12,5 g/dl dla kobiet oraz 13,5 g/dl dla mężczyzn. Teraz dodatkowo będzie badane stężenie ferrytyny.
Nadrzędnym celem programu jest zapewnienie Rzeczpospolitej Polskiej samowystarczalności w zakresie krwi i jej składników oraz poprawa bezpieczeństwa krwi i jej składników.
Celami szczegółowymi programu są:
1) promocja i edukacja w zakresie honorowego krwiodawstwa;
2) zwiększenie bezpieczeństwa pobieranej krwi poprzez przeprowadzenie pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi ;
3) optymalizacja stosowania składników krwi i produktów krwiopochodnych;
4) zapewnienie odpowiednich warunków transportu, gwarantujących uzyskiwanie składników krwi najwyższej jakości.
W ramach celu szczegółowego zwiększenia bezpieczeństwa pobieranej krwi, w latach 2015-2017 w programie było wskazane wprowadzenie procedury „Kandydata na dawcę krwi”. Obecnie, od 2018 r. cel ten będzie realizowany przez przeprowadzenie pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi. Uzyskane efekty programu pilotażowego „Kandydata na dawce krwi” prowadzonego w 2016r. nie wskazały w sposób przekonujący na wzrost zwiększenia liczby stałych dawców krwi. Analiza poniesionych nakładów finansowych i uzyskanych efektów pilotażu projektu „Kandydata na dawcę” nie uzasadnia kontynuowania tego projektu. Procedura kandydata na dawcę, podobnie jak w przypadku dawców wielokrotnych, nie wyklucza ryzyka zakażenia się dawcy między pierwszą i drugą wizytą dawcy w CKiK, poprzez co nie stanowi gwarancji większego bezpieczeństwa krwi niż dotychczas. W 2017 roku odstąpiono od realizacji tego projektu (wobec braku potencjalnych realizatorów). W konsekwencji, przy braku dalszego uzasadnienia dla realizacji tego projektu, Minister Zdrowia podjął decyzję o dokonaniu modyfikacji tego celu szczegółowego i przeprowadzeniu pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi.
Z przeprowadzonych obserwacji wynika, że dyskwalifikacja dawców z powodu niskiego stężenia hemoglobiny była najczęstszą przyczyną dyskwalifikacji tymczasowej dawców w latach 2004-2007. Dotyczyła ona od 14617 do 34883 przypadków rocznie. Aktualnie zebrane dane z 21 RCKIK, dotyczące lat 2014-2016 potwierdzają utrzymującą się tendencję dużej ilości dyskwalifikacji dawców z powodu niskiego stężenia hemoglobiny. W latach 2014-2016 w RCKiK zarejestrowano łącznie 2 207 243 dawców. Z powodu obniżonego stężenia wartości hemoglobiny w tych latach krwi nie oddało 210 071 dawców co stanowiło 9,5% zarejestrowanych dawców. W grupie dawców zdyskwalifikowanych z powodu niskiego stężenia hemoglobiny, dominowali dawcy wielokrotni w ilości 148 894 co stanowiło 6,7% grupy dawców. Obniżone stężenie hemoglobiny stanowiło w 2015 r. aż 34,5% powodów dyskwalifikacji czasowych.
Dostrzeżono, że dawcy wielokrotni byli dyskwalifikowani z powodu niskiego stężenia hemoglobiny około dwukrotnie częściej niż dawcy pierwszorazowi. Stosunek dyskwalifikacji dawców wielokrotnych różnił się w poszczególnych RCKiK i zbiorczo dla analizowanego okresu lat 2014-2016 mieścił się w przedziale od 5,9% do 9.0%.
Uzyskane wyniki, potwierdzają przeprowadzone w innych krajach, a także lokalnie w Polsce, wyniki badań, że długotrwałe oddawanie krwi może wiązać się z obniżeniem zapasów żelaza w organizmie, a w dalszej perspektywie z rozwojem niedokrwistości u krwiodawców.
Wystąpienie niedokrwistości u dawcy krwi skutkujące czasową dyskwalifikacją dawcy może nie tylko trwale zniechęcić dawcę do oddawania krwi, ale również przyczyniać się do zniechęcania innych potencjalnych kandydatów na dawców krwi do krwiodawstwa. Jednocześnie trzeba zauważyć, że występowanie niedokrwistości jest także jedną z głównych przyczyn dyskwalifikacji dawców pierwszorazowych.
Na utrzymanie grupy stałych, regularnych dawców krwi wpływ ma wiele czynników. Jednym z nich jest dbałość o właściwy stan ich zdrowia, w tym odpowiednie wartości stężenia hemoglobiny, będące wskaźnikiem stanów magazynowych żelaza w organizmie. Wypracowanie zasad ograniczających występowanie obniżenia wartości stężenia hemoglobiny u wielokrotnych honorowych dawców krwi, jest jednym z priorytetów prawidłowego zapewnienia samowystarczalności w krew i jej składniki. Przeprowadzenie oceny zapasów żelaza w grupie wielokrotnych honorowych dawców poprzez oznaczenie stężenia ferrytyny w surowicy, może posłużyć do wypracowania nowych zasad będących podstawą do kwalifikacji dawcy oraz wprowadzenia działań prewencyjnych obejmujących substytucję żelazem.
Podjęcie działań mających wpływ na obniżenie wskaźnika dyskwalifikacji dawców z powodu niedokrwistości powinno być jednym z priorytetów prawidłowej polityki państwa w zakresie pozyskiwania i utrzymania grupy wielokrotnych dawców krwi. Jedną z przyczyn niedokrwistości u dawców krwi, poniżej norm ustalonych w krwiodawstwie może być niedobór żelaza, spowodowany regularnym oddawaniem krwi. Jedna donacja krwi pełnej prowadzi do utraty ok. 230 mg żelaza. Oddawanie krwi pełnej z częstością 4 jednostek rocznie zwiększa u mężczyzny dobowe zapotrzebowanie na żelazo do ok. 2,5 – 3,5 mg, które może być trudne u części dawców do uzupełnienia samą dietą. Uzupełnienie żelaza zapasowego może trwać nawet do 5-6 miesięcy.
Proces narastania niedoboru żelaza w organizmie, niezbędnego pierwiastka do budowy hemoglobiny można podzielić na trzy fazy. Pierwszą fazą jest okres zubożenia zapasów żelaza bez zmiany stężenia żelaza w surowicy. Drugi okres to faza utajonego niedoboru żelaza. Występuje ona, gdy postępuje zubożenie zapasów żelaza przy prawidłowych wartościach stężenia hemoglobiny. Faza trzecia to niedokrwistość syderopeniczna charakteryzująca się spadkiem stężenia hemoglobiny oraz wskaźników czerwonokrwinkowych: średniej objętości erytrocytów (MCV), średniego stężenia hemoglobiny w erytrocytach (MCHC), średniej masy hemoglobiny w erytrocycie (MCH).
Obecnie w rutynowo przeprowadzanych badaniach kwalifikacyjnych u polskich krwiodawców, niedokrwistość z niedoboru żelaza u dawców, diagnozowane jest dopiero w trzeciej fazie jej rozwoju. W związku ze znacznym odsetkiem dawców dyskwalifikowanych z powodu niedokrwistości, wskazanym byłoby przeprowadzenie pilotażowych badań zapasów żelaza w organizmie w grupie wielokrotnych dawców krwi, poprzez oznaczenie stężenia ferrytyny w surowicy. Uzyskane wyniki mogą stać się podstawą do ustalenia i wdrożenia działań zapobiegawczych niedokrwistości z niedoboru żelaza u dawców z uwzględnieniem wczesnej substytucji żelazem lub zmiany dopuszczalnej liczby donacji/lub minimalnych odstępów pomiędzy donacjami.
W kwestii pozyskiwania i utrzymania stałych, regularnych dawców krwi, którzy przyczyniają się do utrzymania stabilnego poziomu zapasów składników krwi przeznaczonych do lecznictwa, regularni dawcy krwi zapewniają większe bezpieczeństwo całego systemu ochrony zdrowia (co jest podstawowym celem programu), ze względu na fakt, iż decyzja o oddawaniu krwi jest świadoma i nie wynika z chwilowego impulsu. Grupa tych dawców ma regularnie wykonywane badania, zatem pobrana od nich krew stanowi potencjalnie mniejsze zagrożenie. Dawcy wielokrotni charakteryzują się mniejszą częstością zgłaszanych zachorowań ryzykownych. Natomiast niepokojącym spostrzeżeniem jest występowanie w grupie wielokrotnych dawców krwi częstej dyskwalifikacji z powodu niedokrwistości. Z przeprowadzonych do tej pory badań wynika, że długotrwałe oddawanie krwi może (ale nie musi) skutkować obniżeniem stężenia hemoglobiny u dawców z powodu zubożenia rezerw żelaza w organizmie. Poza aspektem zdrowotnym istotne znaczenie ma w tej sytuacji utrata znaczącej liczby krwiodawców spowodowana dyskwalifikacją, a w następstwie zmniejszenie ilości pobieranej krwi. Czasowa dyskwalifikacja dawcy z powodu niedokrwistości może nie tylko na trwale zniechęcić dawcę do oddawania krwi, ale również przyczyniać się do zniechęcania innych potencjalnych kandydatów na dawców krwi do oddawania krwi.
Obserwowanym problemem mającym wpływ na pozyskiwanie donacji krwi i jej składników jest dyskwalifikacja dawców z powodu niedokrwistości z niedoboru żelaza diagnozowana podczas oznaczania wartości hemoglobiny. Wczesną fazą poprzedzającą wystąpienie niedokrwistości z niedoboru żelaza przy prawidłowych wartościach hemoglobiny i żelaza jest obniżenie stężenia ferrytyny – wczesnego markera prognozującego możliwość wystąpienia niedokrwistości. Przeprowadzenie badania pilotażowego oceny stanu zapasów żelaza u dawców krwi w Polsce, poprzez oznaczanie stężenia ferrytyny w surowicy wielokrotnych dawców krwi, może przyczynić się do wypracowania standardów, przeciwdziałających temu problemowi.
Niektóre kraje na świecie wprowadziły oznaczanie ferrytyny u krwiodawców. Wśród nich:
1) Francja: stężenie ferrytyny oznaczane jest przy pierwszej donacji przy erytroferezie i do kwalifikacji dawcy do donacji powinno przekraczać 20 ng/ml.
2) Dania: powołano ośrodek „Centre for Donor Hemoglobin and Iron” w regionie Kopenhagi – który zapewnia najbardziej kompleksowe podejście do problemu. Oznaczanie ferrytyny w próbce krwi pobranej na badanie wirusologiczne:- u dawców pierwszorazowych, a następnie przy co dziesiątej donacji oraz, gdy stężenie hemoglobiny w poprzednich badaniach przy donacji było niskie lub wysokie.
3) Czechy: u wszystkich dawców pierwszorazowych i u dawców wielokrotnych w przypadku nieoczekiwanego zmniejszenia się stężenia hemoglobiny, a także u kobiet po porodzie i dawców poddanych podwójnej erytroaferezie.
4) Włochy: oznaczanie ferrytyny regulują przepisy prawne; raz w roku wykonywane są rutynowe oznaczenia u regularnych dawców krwi.
5) Szwajcaria: ośrodek „Blood Transfusion Center” Szwajcarskiego Czerwonego Krzyża w Bazylei przeprowadza się rutynowo oznaczanie ferrytyny przy każdej donacji.
W 14 na 26 krajów WE, stosuje się w różnym zakresie doustną suplementację żelazem w celu zapobiegania wystąpieniu niedokrwistości u dawców. Zasady suplementacji są zróżnicowane w zależności od kraju.
W Polsce badania skuteczności zapobiegawczego podawania preparatu żelaza u wielokrotnych dawców krwi przeprowadziło w roku 2000 Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa we Wrocławiu w grupie 135 dawców. Wyniki wskazują na skuteczność preparatów żelaza dwuwartościowego w profilaktyce niedoboru żelaza u wielokrotnych regularnych krwiodawców. Do tej pory w skali całego kraju nie przeprowadzono szczegółowych badań częstości występowania wśród dawców krwi obniżonych wartości stężenia ferrytyny, jako wczesnego wskaźnika wystąpienia niedokrwistości z niedoboru żelaza, wobec czego nie jest znana skala tego zjawiska. Badania wykonane w ramach niniejszego programu przyczynią się do wypracowania polskiej koncepcji działań w omawianym zakresie.
Obserwowanie wysokiego wskaźnika dyskwalifikacji dawców z powodu obniżonego stężenia hemoglobiny wskazuje na potrzebę przeprowadzenia pilotażowych badań u wielokrotnych dawców krwi oceniających ich zapasy żelaza w organizmie w celu wypracowania zasad zapobiegania możliwym następstwom zubożenia ustrojowych zasobów niedoboru tego pierwiastka. Potrzeba oceny stanów magazynowych żelaza w organizmie dawców wielokrotnych wynika nie tylko z polskich obserwacji wskazujących na znaczny odsetek dyskwalifikacji z powodu obniżenia stężenia hemoglobiny w tej grupie dawców. Przywołane przepisy zwracają uwagę, że w sytuacji gdy, liczba donacji u mężczyzn wynosi maksymalnie 6 razy w roku, kobiet 4 razy w roku (z zachowaniem minimalnego 2 miesięcznego okresu przerwy pomiędzy donacjami) to poza rutynowym oznaczeniem wartości hemoglobiny i hematokrytu, wskazane jest również monitorowanie deficytu zapasów żelaza, nawyków żywieniowych itp.
W kwestii badania stężenia ferrytyny, sprawne funkcjonowanie publicznej służby krwi zależy od dobrej współpracy z dawcami krwi. Pozyskiwane krwi od dawców, w żaden sposób nie powinno wywoływać negatywnych skutków w organizmie dawcy. Zaangażowanie i współpraca RCKiK, NCK, IHiT w zakresie promowania krwiodawstwa może wymagać poruszania zagadnienia nawyków żywieniowych w grupie wielokrotnych dawców krwi, mających na celu powstanie większej świadomości w tej grupie dawców. Opracowanie programu zapobiegania niedoborom żelaza u dawców będzie wymagało współpracy wielu ekspertów z dziedziny transfuzjologii klinicznej, hematologii, jednostek organizacyjnych publicznej służby krwi, w celu ewentualnego wypracowania algorytmu (zasad) suplementacji żelazem dawców krwi.
Realizacja programu, będzie służyła poprawie bezpieczeństwa w zakresie stosowania krwi i jej składników, a także wzmocnieniu monitorowania gospodarki krwią w podmiotach leczniczych, jak również przyczyni się do zwiększenia świadomości społeczeństwa w zakresie krwiodawstwa. Realizacja będzie również służyła utrzymaniu grupy regularnych, stałych dawców krwi oraz wpłynie na gospodarkę krwią poprzez wprowadzenie działań prewencyjnych zapobiegających możliwościom wystąpienia dyskwalifikacji dawców z powodu obniżonych wartości stężenia hemoglobiny. Ponadto, pozwoli przeciwdziałać ewentualnym przyczynom stanu niedoboru żelaza u dawców ze wszystkimi konsekwencjami zdrowotnymi, w tym niedokrwistością. W przyszłości może być rozszerzona na dawców pierwszorazowych, co mogłoby zachęcić ich do regularnego oddawania krwi i w ten sposób mogłaby wzrosnąć liczba dawców regularnych. Konsekwencją przeprowadzenia tego projektu jest w dalszej perspektywie wpłynięcie na zwiększenie bezpieczeństwa krwi i jej składników poprzez utrzymanie dawstwa od dawców wielokrotnych, regularnych.
Nowatorstwo zaproponowanych rozwiązań
Zaproponowane rozwiązania rutynowo do tej pory nie stosowane, pozwolą na oddziaływanie w sposób kompleksowy na podmioty zaangażowane w pobieranie i przetaczanie krwi i jej składników, a także osób funkcjonujących w bliższym i dalszym otoczeniu CKiK. Ponadto badanie pilotażowe stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych dawców krwi, stanowić będzie podstawę do weryfikacji dotychczasowych kryteriów kwalifikacji dawców do oddania krwi, szczególnie pod kątem ilości dopuszczalnych donacji, odstępów między donacjami oraz ewentualnie pozwoli wypracować mechanizmy przeciwdziałające wystąpieniu niedokrwistości w grupie wielokrotnych dawców krwi. W przyszłości może także pozwolić na wypracowanie mechanizmów obejmujących dawców pierwszorazowych z objawami niedokrwistości.
Możliwość ponownego wykorzystania programu w przyszłości lub kontynuowania jego realizacji przez inne jednostki
Natomiast w zakresie pilotażu badań stężenia ferrytyny u wielokrotnych dawców krwi, należy pamiętać, że brak monitorowania sideropenii u dawców może doprowadzić do zmniejszenia ilości dawców z powodu dyskwalifikacji w konsekwencji niedoboru żelaza.
Oczywiście niedokrwistość jeśli występuje u osoby oddającej krew, nie w każdym przypadku musi być spowodowana niedoborem żelaza, jednak taką możliwość należy brać pod uwagę. Dlatego badania pilotażowe wraz z ewaluacją, wykonane w latach 2018-2019, powinny posłużyć do nakreślenia nowych działań po 2019 roku, w tym do ewentualnego wypracowania algorytmu suplementacji żelazem dawców krwi.
W ramach celu szczegółowego pn. „Przeprowadzenie pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi” planuje się ogólnopolski pilotaż oceny stanu zapasów żelaza u dawców jako wskaźnika służącego do monitorowania stanu zdrowia dawcy, poprzez oznaczanie stężenia ferrytyny w surowicy wielokrotnych dawców krwi. Realizacja pilotażu pozwoli na:
1) ocenę częstości występowania obniżonego stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych dawców krwi, u których nie wystąpiły jeszcze objawy niedokrwistości i którzy w związku z tym są kwalifikowani do oddania krwi i jej składników;
2) ocenę przydatności oznaczenia ferrytyny u wielokrotnych dawców krwi jako wczesnego markera wykrycia obniżenia zapasów żelaza w ustroju, w celu zapobiegania możliwości wystąpienia niedokrwistości z niedoboru żelaza w tej grupie dawców.
W ramach programu przeprowadzone będą badania pilotażowe oznaczenia stężenia ferrytyny w grupie 10 500 wielokrotnych dawców krwi (po 500 badań w 21 RCKiK). Badaniem zostaną objęci dawcy, u których wartości stężenia hemoglobiny pozwalają zakwalifikować dawcę do oddania krwi i jej składników. Badani będą dawcy, którzy oddali co najmniej: 3 donacje krwi pełnej w przypadku mężczyzn oraz co najmniej 2 donacje krwi pełnej w przypadku kobiet, w ciągu ostatnich 12 miesięcy oraz w okresie między 12 a 24 miesiącem oddali co najmniej 1 donację krwi pełnej. Zostanie opracowana specjalna ankieta, w której gromadzone będą wszystkie istotne dane dotyczące dawcy, w tym uwzględniające nawyki żywieniowe. Sposób gromadzenia danych zostanie opracowany przed rozpoczęciem pilotażu, aby umożliwić opracowanie statystyczne. Badania pilotażowe poszerzone będą o dodatkowe informacje zebrane od dawcy w formie ankiety dotyczące sposobu odżywania, suplementacji żelazem i samopoczucia dawcy podczas suplementacji. Niezbędne dane wykorzystywane w analizie (dla donacji w której będzie wykonywane oznaczenie stężenia ferrytyny) to m.in.: numery donacji, daty donacji, data pobrania próbki do badań, wiek dawcy, płeć dawcy, stężenie hemoglobiny, liczba erytrocytów, wartość hematokrytu, MCV, MCH, MCHC, RDW, stężenie ferrytyny.
Ponadto będzie zbierana informacja o:
1) stężeniu hemoglobiny w donacji poprzedzającej oznaczenie ferrytyny;
2) dacie donacji poprzedzającej oznaczenie ferrytyny;
3) liczbie donacji w okresie 12 miesięcy (licząc donację towarzyszącą oznaczeniu ferrytyny jako ?0?);
4) liczbie donacji w okresie 24 miesięcy (licząc donację towarzyszącą oznaczeniu ferrytyny jako ?0?);
5) sposobie odżywania się dawcy ze zwróceniem uwagi na dietę bogatą w produkty zawierające żelazo, suplementację preparatami zawierającymi żelazo, wegetarianizm, weganizm;
6) ewentualnych objawach wynikających z niedoboru żelaza.
W oparciu o wykonane badania i zebrane dane zostanie stworzone opracowanie statystyczne i analiza tych danych. Opracowanie będzie obejmowało ustalenie:
1) przedziału wiekowego najliczniejszej grupy dawców wśród dawców objętych badaniem pilotażowym w podziale na płeć,
2) liczby dawców mężczyzn, którzy w ciągu ostatnich 12 miesięcy oddali krew w liczbie: 4, 5, 6 donacji krwi pełnej oraz wskaźnik procentowy,
3) liczby dawców kobiet, które w ciągu 12 miesięcy oddały krew w liczbie: 3, 4 donacje krwi pełnej oraz wskaźnik procentowy,
4) liczby dawców mężczyzn, którzy w okresie powyżej 12 miesięcy do 24 miesięcy oddali krew w liczbie : 1, 2, 3, 4, 5, 6 donacji krwi pełnej,
5) liczby dawców kobiet, które w okresie powyżej 12 miesięcy do 24 miesięcy oddały krew w liczbie: 1, 2, 3, 4 donacji krwi pełnej,
6) w grupie dawców z prawidłowym stężeniem ferrytyny, odsetka dawców ogólnie i w podziale na płeć, którzy w okresie ostatnich 12 miesięcy stosowali substytucję preparatami żelaza,
7) w grupie dawców z obniżonym stężeniem ferrytyny, odsetka dawców ogólnie i w podziale na płeć, którzy w okresie ostatnich 12 miesięcy stosowali substytucję preparatami żelaza,
8) w grupie dawców z prawidłowym stężeniem ferrytyny, odsetka dawców ogólnie i w podziale na płeć, którzy w okresie ostatnich 12 miesięcy stosowali dietę bogatą w produkty zawierające żelazo,
9) w grupie dawców z obniżonym stężeniem ferrytyny, odsetka dawców ogólnie i w podziale na płeć, którzy w okresie ostatnich 12 miesięcy stosowali dietę bogatą w produkty zawierające żelazo,
10) w grupie dawców z prawidłowym stężeniem ferrytyny, odsetka dawców ogólnie i w podziale na płeć, którzy w okresie ostatnich 12 miesięcy stosowali dietę wegetariańską,
11) w grupie dawców z obniżonym stężeniem ferrytyny, odsetka dawców ogólnie i w podziale na płeć, którzy w okresie ostatnich 12 miesięcy stosowali dietę wegetariańską,
12) liczby i odsetka grupy dawców z prawidłową wartością referencyjną stężenia ferrytyny, i stężeniem hemoglobiny pozwalającym na zakwalifikowanie dawcy do oddania krwi.
13) ilości i odsetka grupy dawców z nieprawidłową wartością referencyjną stężenia ferrytyny ogólnie i w podziale na płeć, przy stężeniu hemoglobiny pozwalającym na zakwalifikowanie dawcy do oddania krwi.
14) w grupie dawców z nieprawidłowymi wartościami referencyjnymi stężenia ferrytyny ilości i odsetka dawców z obniżonym i podwyższonym stężeniem ferrytyny, ogólnie i w podziale na płeć.
15) dla poszczególnych 21 RCKiK w grupach dawców objętych pilotażem, wskaźników obniżonych wartości ferrytyny przy prawidłowych wartościach hemoglobiny ogólnie i w podziale na płeć i wiek.
16) w grupie dawców z obniżonymi wartościami referencyjnymi stężenia ferrytyny ilości i odsetka dawców ze stężeniem hemoglobiny:
a) w grupie kobiet
– w przedziale 12,5-13,5 g/dl
– w przedziale powyżej 13,5 g/dl
b) w grupie mężczyzn
– w przedziale 13,5-14,5 g/dl
– w przedziale powyżej 14,5 g/dl
17) w grupie dawców z obniżonymi wartościami referencyjnymi stężenia ferrytyny ilości i odsetka dawców z prawidłowymi i nieprawidłowymi tj. obniżonymi wskaźnikami czerwonokrwinkowymi MCV, MCHC, MCH
18) w grupie dawców z obniżonymi wartościami referencyjnymi stężenia ferrytyny ilości i odsetka dawców z nieprawidłowymi tj. podwyższonymi wartościami wskaźnika RDW.
19) w grupie mężczyzn ze stężeniem hemoglobiny w przedziale 13,5-14,5g/dl , liczby i odsetka dawców u których nastąpiło:
a) obniżenie hemoglobiny pomiędzy aktualną donacją a badaniem poprzedzającym o wartość od 0 do 1 g/dl.
b) obniżenie hemoglobiny pomiędzy aktualną donacją a badaniem poprzedzającym o wartość powyżej 1 g/dl.
20) w grupie kobiet z obniżonymi wartościami referencyjnymi stężenia ferrytyny oraz ze stężeniem hemoglobiny w przedziale 12,5-13,5g/dl liczby i odsetka dawców u których :
a) obniżenie hemoglobiny pomiędzy aktualną donacją a badaniem poprzedzającym o wartość od 0 do 1 g/dl.
b) obniżenie hemoglobiny pomiędzy aktualną donacją a badaniem poprzedzającym o wartość powyżej 1 g/dl.
Pilotażowe badania stanu zapasów żelaza, poprzez oznaczanie stężenia ferrytyny, pozwolą ocenić ewentualną skalę problemu oraz w sytuacji tego wymagającej przyczynią się do podjęcia na szczeblu ogólnokrajowym ujednoliconych działań prewencyjnych, ukierunkowanych na zapobieganie obniżeniu zapasów żelaza w grupie wielokrotnych dawców krwi, głównej przyczyny występowania niedokrwistości. Na podstawie uzyskanych wyników zostanie określona grupa dawców najbardziej narażona na ryzyko wystąpienia sideropenii (spadek stężenia żelaza w surowicy krwi poniżej ustalonych norm) i niedokrwistości. Pozwoli to na opracowanie wstępnego zalecanego algorytmu postępowania w odniesieniu do zapobiegania sideropenii u dawców. Zgromadzony materiał może posłużyć do wypracowania ewentualnych zaleceń dotyczących wczesnej substytucji żelazem lub zmiany dopuszczalnej liczby donacji i/lub minimalnych odstępów pomiędzy donacjami, co może mieć wpływ na utrzymanie grupy stałych, regularnych dawców krwi, a co za tym idzie odpowiedniego zabezpieczenia potrzeb lecznictwa w składniki krwi.
Przeprowadzenie pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi
2018 r.
1) przeprowadzenie konkursu na wybór realizatorów zadania ? „Pilotaż badań oznaczenia stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi”,
2) przeprowadzenie 10 500 badań stanu zapasów żelaza w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi poprzez oznaczenie stężenia ferrytyny w surowicy.
2019 r.
ewaluacja pilotażu badań oznaczenia stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi,
Przeprowadzenie pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi
1) liczba wykonanych badań stężenia ferrytyny.
2) liczba dawców wielokrotnych, u których wykryto obniżone stężenie ferrytyny, a u których nie wystąpiły jeszcze objawy niedokrwistości, w związku z czym są kwalifikowani do oddania krwi.
Koszty
2017 – Przeprowadzenie konkursu ofert na realizację „Kandydata na dawcę” ? unieważnienie konkursu – 0 zł;
2018 – Przeprowadzenie konkursu w zakresie wyboru realizatorów na wykonanie badań stanu zapasów żelaza, poprzez oznaczenie stężenia ferrytyny, w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi – 0 zł, przeprowadzenie przedmiotowych badań: 420 000 zł (wydatki bieżące);
2019 – Przeprowadzenie ewaluacji zadania pn. „Przeprowadzenie pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi” – 85 000 zł (wydatki bieżące);
Zadanie „Przeprowadzenie pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi” będzie realizowane przez jedno z RCKiK, którego zadaniem będzie:
1) Zawarcie umów z pozostałymi RCKiK w celu pozyskania próbek do badań stężenia ferrytyny. Każda umowa będzie obejmowała zwrot kosztów obsługi dawcy, pobrania próbek krwi, ich przechowywania oraz przygotowania do wysyłki.
2) Odbiór próbek krwi do badań zarówno od własnych dawców, jak również z pozostałych Regionalnych Centrów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa.
3) Pozyskanie z każdego Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa po 500 próbek krwi do badań stężenia ferrytyny (w tym 500 próbek od własnych dawców).
4) Wykonanie badań oznaczenia stężenia ferrytyny z pozyskanych próbek.
5) Pozyskanie danych, ewaluacja i opracowanie statystyczne wyników badań.
Wynagrodzenie realizatora zadania „Przeprowadzenie pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi” obejmuje:
1) koszty zakwalifikowania dawcy do pilotażu,
2) koszty przygotowania dokumentacji wraz z ankietą obejmującą zebranie informacji od dawcy,
3) pobranie i przygotowanie próbek do badania,
4) przechowywanie próbek,
5) transport próbek,
6) koszt wykonania badania stężenia ferrytyny,
7) zebranie i opracowanie statystyczne wyników badań.
Które Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa przeprowadzi pilotażowe badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi?
25.05.2018 – Lista ofert spełniających warunki formalne
Komisja Konkursowa, powołana do rozpatrzenia ofert konkursowych na wybór realizatora programu polityki zdrowotnej pn. „Zapewnienie samowystarczalności Rzeczypospolitej Polskiej w krew i jej składniki na lata 2015-2020”, zadania pn. „Przeprowadzenie pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi”, na podstawie § 7 ust. 3 pkt 6, Regulaminu pracy Komisji Konkursowej, stanowiącego załącznik nr 2 do zarządzenia Ministra z dnia 29 grudnia 2014 r. w sprawie prowadzenia prac nad opracowaniem i realizacją programów polityki zdrowotnej (Dz. Urz. MZ poz. 84 z późn. zm.), zawiadamia, że w przedmiotowym postępowaniu konkursowym wpłynęła jedna oferta, w terminie, o którym mowa w ogłoszeniu, tj. do 24 maja 2018 roku.
Po dokonaniu rozpatrzenia oferty, zawiadamia się, jak niżej:
a) Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, 60-354 Poznań, ul. Marcelińska 44;
13 czerwca 2018 – Wybór realizatora
Ogłoszenie o wyborze realizatora programu polityki zdrowotnej pn.: „Zapewnienie samowystarczalności Rzeczypospolitej Polskiej w krew i jej składniki na lata 2015-2020” w zakresie zadania „Przeprowadzenie pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi? w ramach celu szczegółowego pn. „Zwiększenie bezpieczeństwa pobieranej krwi poprzez przeprowadzenie pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi” oraz podział środków finansowych, zarezerwowanych na ww. zadanie. Zgodnie z § 8 Zarządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 grudnia 2014 r. w sprawie prowadzenia prac nad opracowaniem i realizacją programów polityki zdrowotnej (Dz. Urz. Min. Zdrow. poz. 84, z późn. zm.), Decyzją Komisji Konkursowej zaakceptowaną przez Ministra Zdrowia, do realizacji programu „Zapewnienie samowystarczalności Rzeczypospolitej Polskiej w krew i jej składniki na lata 2015-2020 w zakresie zadania dotyczącego „Przeprowadzenia pilotażowego badania stężenia ferrytyny w grupie wielokrotnych honorowych dawców krwi”, wybrano następującego oferenta i przyznano środki finansowe w wysokości:
Lp. / Nazwa jednostki / Kwota przyznana (w zł)
1. Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Poznaniu, ul. Marcelińska 44, 60-354 Poznań
2018 – 409 500,00 zł
2019 – 80 000,00 zł
RAZEM – 489 500,00 zł
Źródło: Program zdrowotny „Zapewnienie samowystarczalności Rzeczypospolitej Polskiej w krew i jej składniki na lata 2015-2020”.
