Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Katarzyna Głowala
Warszawa, 14-12-2016
Szanowny Panie Marszałku,
w odpowiedzi na interpelację nr 7401 z dnia 13 listopada 2016 r., złożoną przez Panią Elżbietę Stępień, Posła na Sejm RP, w sprawie „niepokojącego zjawiska, dotyczącego dawców krwi”, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych wyjaśnień.
Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2014 r. poz. 332, z późn. zm.), zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi przysługuje zwolnienie od pracy w dniu, w którym oddaje krew, i na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi na zasadach określonych w odrębnych przepisach, a także zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy. Sposób usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz zakres przysługujących pracownikom zwolnień od pracy, a także przypadku, w których za czas nieobecności lub zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, został, zgodnie z art. 2982 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r., poz. 1666), określony rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r., w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1632). Zgodnie z treścią § 12 rozporządzenia, pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Pracodawca jest również obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy. O przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności, zgodnie z § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia, należy uprzedzić pracodawcę, jeżeli przyczyna tej nieobecności jest z góry wiadoma lub możliwa do przewidzenia. Należy podkreślić, że uzyskanie zwolnienia od pracy w dniu oddawania krwi stanowi prawnie usankcjonowany przywilej krwiodawcy, zaś po stronie pracodawcy rodzi obowiązek udzielenia pracownikowi zwolnienia z tego tytułu, w związku z czym odmowa pracodawcy w tym zakresie stanowić będzie naruszenie prawa. Za czas zwolnienia od pracy, związany z oddawaniem krwi, zgodnie z treścią § 16 ust. 1 rozporządzenia, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, ustalonego w sposób określony w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r. Nr 62, poz. 289, z późn. zm.). Zgodnie z treścią § 5 ust. 1 tego rozporządzenia, przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.
Odnosząc się do pytań, dotyczących konieczności odpracowania czasu zwolnienia od pracy, związanego z oddawaniem krwi, uprzejmie informuję, iż powyższe stwierdzenie jest bezzasadne i nie znajduje poparcia w obowiązujących przepisach prawa. Wymaga podkreślenia, iż zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887, z późn. zm.), przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się (z zastrzeżeniem ust. 2-5) okresy składkowe i nieskładkowe. Honorowy dawca krwi, korzystając ze zwolnienia od pracy w dniu, w którym oddaje krew, nadal pozostaje w okresie ubezpieczenia (składkowym), o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy. Okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy honorowego dawcy krwi – w przypadku emerytury dla ubezpieczonych, urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. oraz renty z tytułu niezdolności do pracy – zostanie zatem uwzględniony w ogólnym stażu pracy jako okres składkowy, natomiast wynagrodzenie, które zostało pracownikowi wypłacone za ten dzień, od którego pracodawca ma obowiązek potrącić składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zostanie uwzględnione przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty. W przypadku emerytury dla ubezpieczonego, urodzonego po dniu 31 grudnia 1948 r., kwota składek na ubezpieczenie emerytalne odprowadzona od wynagrodzenia otrzymanego za ten dzień, zostanie uwzględniona w podstawie obliczenia emerytury. Tym samym, dzień wolny, udzielony przez pracodawcę pracownikowi będącemu krwiodawcą, nie powoduje dla pracownika negatywnych skutków w zakresie emerytur i rent. Okres ten jest bowiem uwzględniany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zarówno przy ustalaniu prawa jak i wysokości świadczeń emerytalno-rentowych. W krajowym porządku prawnym nie obowiązuje żaden przepis, który wyłączałby okres zwolnień od pracy z tytułu oddawania krwi ze stażu pracy, uzasadniającego nabycie praw do emerytury, zmuszając dawcę do odpracowania tych zwolnień.
W Polsce obowiązuje zasada honorowego krwiodawstwa, która przejawia się w tym, iż krwiodawcy oddają krew dobrowolnie i bezpłatnie, z założenia kierując się altruistyczną chęcią pomocy potrzebującym. Samo oddanie krwi jest nieprzeliczalne na jakiekolwiek pieniądze, a po stronie krwiodawcy jest jednocześnie darem bezcennym, wobec faktu niemożności jej „wyprodukowania”.
Reasumując, korzystanie z dnia wolnego w dniu oddania krwi, na zasadach określonych w ustawie, nie rodzi obowiązku późniejszego odpracowania tej nieobecności i pozostaje bez wpływu na okoliczności związane z przejściem na emeryturę.
Z poważaniem,
Z upoważnienia
MINISTRA ZDROWIA
PODSEKRETARZ STANU
Katarzyna Głowala
