Szanowny Panie,
w związku z przesłanym zapytaniem, dotyczącym problemów interpretacyjnych w zakresie art. 9 ustawy o publicznej służbie krwi1, Departament Lecznictwa prosi o przyjęcie poniższych wyjaśnień.
Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 9 ust. 1 pkt. 1 Zasłużonemu Honorowemu Dawcy Krwi i Honorowemu Dawcy Krwi przysługuje zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, oraz w dniu następnym, a tak że na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 2982 ustawy – Kodeks pracy2. Jednocześnie w myśl art. 5 pkt. 7 ustawy, krew definiowana jest jako krew pełna przygotowywana z przeznaczeniem do celów określonych w ustawie. Jednakże, nie sposób się nie odnieść do art. 6, w którym wprost wskazano, że Honorowy Dawca Krwi oraz Zasłużony Honorowy Dawca Krwi to dawcy krwi, którzy oddają zarówno krew, jak i jej składniki. Powyższe znajduje potwierdzenie także w art. 8 ustawy, który stanowi o sposobie przeliczania ilości oddanych składników krwi odpowiadającej litrowi krwi pełnej, wskazując na ich odpowiednią równoważność3. Powyższe znajduje również wyraz w definicji dawcy krwi zawartej w art. 5 pkt. 3 ustawy, wg której jest to osoba, która oddała krew lub jej składniki do celów innych niż badania diagnostyczne.
Wskazana regulacja podlega ocenie także przez pryzmat zasady poprawnej legislacji, której obowiązywanie wywodzi się z art. 2 Konstytucji RP4. Zasada ta, powiązana jest funkcjonalnie z zasadą pewności i bezpieczeństwa porządku prawnego oraz ochrony zaufania do państwa i prawa. Jednym z przejawów zasady poprawnej legislacji jest wymóg formułowania przepisów w sposób prosty i jednoznaczny, tak aby możliwe było ustalenie na ich podstawie obowiązującej normy prawnej w zakresie nałożonych obowiązków i określonych uprawnień. W razie zaistnienia wątpliwości, w tym zakresie należy posłużyć się regułami wykładni. Należy podkreślić, że ustawodawca posługuje się sformułowaniem “krew” w tym przepisie od wielu lat, a jego praktyczna wykładnia dotyczyła również składników krwi. W uzupełnieniu do powyższej argumentacji należy zauważyć, że w art. 9 ust. 2 ustawy o publicznej służbie krwi pojawia się delegacja ustawowa do wydania rozporządzenia, które ma określić wartość kaloryczną posiłku regeneracyjnego przysługującego dawcy krwi, uwzględniając ilość oddanej krwi. Zgodnie z ww. delegacją w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 listopada 2004 r. w sprawie wartości kalorycznej posiłku regeneracyjnego przysługującego dawcy krwi podaje się także przeliczenie wartości kalorycznej dla jednostek osocza czy koncentratu krwinek płytkowych, a nie jedynie dla krwi pełnej. Takie określenie znajduje uzasadnienie m.in. w przywołanej powyżej definicji dawcy krwi oraz warunkach niezbędnych do uzyskania tytułów Honorowego Dawcy Krwi lub Zasłużonego Honorowego Dawca Krwi oraz fakcie, że krew w istocie jest pojęciem szerszym niż jej składniki, gdyż te zawierają się w krwi.
Dlatego też, zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt. 1, Honorowym Dawcom Krwi lub Zasłużonym Honorowym Dawcom Krwi przysługuje zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych. Tenże przepis wskazuje, że ma to być realizowane zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 2982 Kodeksu pracy. Z kolei § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposób usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy5 wskazuje, że pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. W tym akcie prawnym, stanowiącym akt wykonawczy do innej niż ustawa o publicznej służbie krwi ustawy, tj. Kodeksu pracy, prawodawca również posługuje się sformułowaniem krew. Jednak równoczesne posłużenie się pojęciem krwiodawcy odsyła do przywoływanej powyżej definicji dawcy krwi, czyli osoby, która oddała krew lub jej składniki. Potwierdza to wieloletnia praktyka stosowania tych regulacji, jak również wykładania systemowa i celowościowa, wskazują, że uprawnienia honorowych krwiodawców do zwolnienia od pracy dotyczą nie tylko oddawania krwi pełnej, ale również jej składników, jak płytki krwi czy osocze.
Z wyrazami szacunku
Michał Dzięgielewski
Dyrektor
/dokument podpisany elektronicznie/
1 Ustawa z 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2024 r. poz. 281).
2 Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465, z późn. zm.).
3 Ustawa z dnia 24 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o publicznej służbie krwi (Dz.U. z 2024 r. poz. 1229), która
wchodzi w życie 27 sierpnia 2024 r.
4 Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483).
5 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1632)