O dodatku emerytalnym raz jeszcze

Kolejna odpowiedź tym razem z Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na temat możliwości uchwalenia przepisów dotyczących dodatku emerytalnego dla dawców krwi.

Szanowny Panie Marszałku,
w odpowiedzi na interpelację (…) w sprawie dodatkowego docenienia honorowych dawców krwi, proszę przyjąć poniższe wyjaśnienia.

System ubezpieczeń społecznych, a powszechny system emerytalny w szczególności, opiera się na zasadzie ekwiwalentności odprowadzonych składek i należnego świadczenia. Emerytury wypłacane z systemu powszechnego mają charakter indywidualny, a ich wysokość ustalana jest na podstawie wkładu wniesionego w postaci składek. Im bardziej ubezpieczony partycypował w tworzeniu dochodów Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w tym większym stopniu ma on prawo z nich korzystać pobierając emeryturę lub rentę. Przyznanie dodatkowego świadczenia do emerytury, które nie wynika z wniesionego przez ubezpieczonego wkładu w postaci opłaconej składki ubezpieczeniowej nie znajduje zatem uzasadnienia w konstrukcji systemu ubezpieczeń społecznych.

Należy zauważyć, że funkcjonujące w przeszłości w powszechnym systemie emerytalnym, a finansowane z budżetu państwa dodatki z tytułu nadanych odznaczeń państwowych, w tym dodatek dla honorowych dawców krwi przysługujący osobom odznaczonym jako „Zasłużone dla Zdrowia Narodu”, podobnie jak tzw. dodatki branżowe, przysługujące z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zniesiono ustawą z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. poz. 450, z późn. zm.). Zniesienie prawa do tych dodatków wiązało się ze stopniowym przywracaniem systemowi emerytalnemu jego ubezpieczeniowego charakteru. Proces ten dopełniła przeprowadzona w 1999 r. reforma systemu ubezpieczeń społecznych.

W nowym systemie emerytalnym źródłem finansowania świadczeń emerytalno-rentowych jest fundusz tworzony ze składek pracowników i pracodawców. Z systemu usunięto większość elementów nie ubezpieczeniowych i socjalnych, tak aby powiązać wysokość przyszłego świadczenia z sumą składek odprowadzanych od przychodów ubezpieczonego w całym okresie jego aktywności zawodowej.

Obecnie, na gruncie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wypłacane są jedynie dwa rodzaje dodatków – dodatek pielęgnacyjny oraz dodatek dla sierot zupełnych. Oba są świadczeniami o charakterze ubezpieczeniowym, związanymi z ryzykami ubezpieczeniowymi w postaci niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji oraz utraty żywiciela. Ich wypłata ma miejsce w sytuacji spełnienia wspomnianych ryzyk i wiąże się z obowiązkiem opłacania składki ubezpieczeniowej.

Krwiodawstwo nie mieści się w przewidzianych przez system ubezpieczeń społecznych kategoriach ryzyk ubezpieczeniowych, obejmujących przede wszystkim utratę możliwości osiągania dochodów z pracy wskutek osiągnięcia podeszłego wieku lub niezdolności do pracy spowodowanej stanem zdrowia.

Wskazanego przez Panią Posłankę świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa nie można traktować jako dodatku do emerytury. Świadczenie to, obecnie wynoszące 336,26 zł miesięcznie, przyznawane jest na wniosek osoby, która pełniła funkcję sołtysa na podstawie ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym i nie jest świadczeniem z ubezpieczeń społecznych, nie jest też finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadczenie ratownicze z tytułu wysługi lat w ochotniczych strażach pożarnych również nie wynika z rozwiązań systemu emerytalnego i nie jest finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadczenie ratownicze, obecnie w wysokości 258 zł, z tytułu wysługi lat w OSP przysługuje strażakowi ratownikowi OSP na podstawie art. 16 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 233, z późn. zm.).

Ewentualne wypracowanie w ramach możliwości budżetu państwa rozwiązań pozwalających na dodatkowe docenienie trudu osób podejmujących aktywność społecznie użyteczną powinno znajdować odzwierciedlenie w przepisach aktywność tę regulujących, a nie w rozwiązaniach z zakresu systemu emerytalnego. Zważywszy, że uprawnienia honorowych dawców krwi określają przepisy ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2024 r. poz. 1782), ewentualne rozszerzenie katalogu uprawnień i przywilejów, których część przysługuje za długotrwałe i systematyczne oddawanie krwi, leży w gestii ministra właściwego do spraw zdrowia.

Niezależnie od powyższego, dziękuję za głos zabrany w niniejszej sprawie. W imieniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pragnę podkreślić, że wszystkie zgłaszane propozycje zmian przepisów są wnikliwie analizowane i traktowane jako wyraz troski o kształt systemu ubezpieczeń społecznych.

Z wyrazami szacunku
z up. Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
dr hab. Sebastian Gajewski, prof. uczelni
Podsekretarz Stanu
/-kwalifikowany podpis elektroniczny-/