Dodatek do emerytury za oddawanie krwi?

Czy wiecie, że kiedyś był dodatek do emerytury dla osób, które oddawały krew? Jeden z posłów wysłał zapytanie do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej czy istnieje możliwość jego przywrócenia.

Pragnę złożyć interpelację dotyczącą wsparcia systemu krwiodawstwa w Polsce. Z taką prośbą zwracają się w całej Polsce środowiska działające na rzecz rozwoju i popularyzowania krwiodawstwa. Wsparcie społeczności dodatkowymi zachętami dla zasłużonych krwiodawców i przyszłych wolontariuszy, chcących wspierać darem krwi polski system zdrowia i polski system krwiodawstwa, wydaje się niezbędnym zadaniem państwa.

Proszę o rozważenie postulatu zgłaszanego przez środowiska krwiodawców przywrócenia wcześniejszego uprawnienia do dodatku 3% do emerytury, renty każdemu krwiodawcy, który oddał powyżej 20 litrów krwi pełnej lub jej składników i otrzymał tytuł oraz odznaczenie zasłużony Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu. Pragnę wskazać, że osiągnięcie wskaźników uprawniających do odznaczeń to średnio 15-letni okres cyklicznego oddawania krwi przez honorowych krwiodawców.

Rosnące z roku na rok potrzeby społeczeństwa zabezpieczenia zdrowotnego oraz brak dawców wynika również z niezadowolenia krwiodawców, którzy czują się niedoceniani w sytuacji, kiedy sami potrzebują pomocy. Coraz częściej krwiodawcy zgłaszają fakt o nierespektowaniu ich ustawowych uprawnień związanych z posiadaniem tytułu zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi np. I st., gdyż służba zdrowia często nie jest zdolna do ich terminowej realizacji.

Mając na uwadze potrzeby społeczne oraz realizację przez państwo zadań ustawowych związanych z zabezpieczeniem zdrowotnym, musimy dostrzec konieczność pozyskiwania nowych krwiodawców i przywrócenia im godnego statusu.

Czy Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwo Zdrowia podejmą działania zmierzające do przywrócenia 3% dodatku do rent i emerytur krwiodawcom posiadającym odznaczenia “Zasłużony Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu”?

Odpowiedź z Ministerstwa Zdrowia:

Szanowna Pani Marszałek,

w odpowiedzi na interpelację poselską nr 1658 Pana Piotra Borysa, Posła na Sejm RP w sprawie przywrócenia uprawnień rentowych i emerytalnych przysługujących krwiodawcom, zwracam się o przyjęcie poniższego.

Pragnę zwrócić uwagę, iż zgodnie z dyrektywą 2002/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 roku ustanawiającą normy jakości i bezpiecznego pobierania, testowania, przetwarzania, przechowywania i dystrybucji krwi ludzkiej i składników krwi oraz zmieniającą dyrektywę 2001/83/WE, w celu podnoszenia norm bezpieczeństwa odnoszących się do krwi i składników krwi, krwiodawstwo powinno być dobrowolne i nieodpłatne. Również na podstawie zalecenia nr R (95), 14 Komitetu Ministrów Rady Europy do państw członkowskich w sprawie ochrony zdrowia dawców i biorców w ramach transfuzji krwi, przyjętego w dniu 12 października 1995 roku, że “oddawanie krwi, osocza lub składników krwi jest uważane za dobrowolne i nieodpłatne, jeżeli jest dokonywane przez osobę z jej własnej woli i nie daje podstaw do jakiejkolwiek zapłaty w formie pieniężnej lub w jakiejkolwiek równoważnej postaci. Zgodnie z dyrektywą 2002/98/WE, Państwa Członkowskie podejmują wszelkie niezbędne środki do dobrowolnego nieodpłatnego oddawania krwi z myślą o zapewnieniu jak najszerszego zaopatrzenia w krew i jej składniki. Dostępność krwi i jej składników wykorzystywanych w celach leczniczych w dużej mierze zależy od gotowości społeczeństwa do jej oddawania. Krwiodawstwo w swojej idei jest honorowe i dobrowolne, dzięki altruistycznej postawie honorowych dawców, możliwa jest pomoc wielu potrzebującym. Dlatego tak ważne jest, aby doceniać oddanie krwiodawców, którzy przekazują cząstkę siebie drugiemu człowiekowi. Minister Zdrowia popiera wszelkie inicjatywy uhonorowania krwiodawców, należy mieć jednak na uwadze, że formy uznania nie powinny wiązać się bezpośrednio z korzyściami materialnymi. Brak gratyfikacji finansowej wynika z potrzeby zachowania bezpieczeństwa zarówno dawcy jak i biorcy. Tylko dobrowolne i nieodpłatne oddawanie krwi jest bezpieczne, ponieważ decyzja podejmowana przez dawcę jest świadoma, nie wynika z chwilowego impulsu ani pobudek finansowych.

Tak rozumiane podejście do krwiodawstwa znajduje również odzwierciedlenie w otrzymanym dokumencie od Rady Europy pn.: “Guide for the implementation of the principle of prohibition of financial gain with respect to the human body and its parts for living or deceased donors”. Zaproponowane rozwiązania tj. 3% dodatek do emerytury lub renty dla każdego krwiodawcy, który oddał powyżej 20 litrów krwi pełnej lub jej składników i otrzymał odznakę Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu, stoją w sprzeczności z ww. rekomendacjami. Przedmiotowa kwestia wymaga dodatkowych analiz prawnych oraz konsultacji z zespołem bioetyków. Tym niemniej, potencjalne rozszerzenie uprawnień dla krwiodawców, powinno być przedmiotem rozważań Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ponieważ Minister Zdrowia nie posiada kompetencji w zakresie przyznawania uprawnień pracowniczych oraz wprowadzania regulacji prawnych dotyczących świadczeń emerytalnych dla Honorowych Dawców Krwi.

Z poważaniem,
z upoważnienia Ministra Zdrowia
Sławomir Gadomski
Podsekretarz Stanu

Odpowiedź z Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Szanowna Pani Marszałek

W związku z przesłaną przy wystąpieniu Pani Marszałek z dnia 3 lutego 2020 r., znak: K9INT1658, interpelacją posła Piotra Borysa uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

Finansowane z budżetu państwa dodatki z tytułu nadanych odznaczeń państwowych, w tym dodatek “Zasłużony dla Zdrowia Narodu”, podobnie jak tzw. dodatki branżowe, przysługujące z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zostały zniesione na mocy ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450, z późn. zm.).

Ustawa ta zapoczątkowała reformę systemu ubezpieczeń społecznych. Wprowadzając m.in. pojęcie okresów składkowych i nieskładkowych częściowo uzależniła od nich wysokość emerytur i rent oraz ustanowiła jednakowe dla wszystkich ubezpieczonych zasady obliczania świadczeń przyznawanych począwszy od 15 listopada 1991 r., tj. od dnia jej wejścia w życie. Natomiast wszystkie świadczenia przyznane przed tą datą zrewaloryzowano (przeliczono) proporcjonalnie do rzeczywistej wartości zarobków osiąganych przed przejściem na emeryturę lub rentę i długości stażu pracy (okresów składkowych i nieskładkowych). W ten sposób zostały zlikwidowane różnice w wysokości świadczeń, wynikające z przyznawania ich w różnych okresach. W konsekwencji została również wstrzymana wypłata wzrostów i dodatków dla wszystkich wcześniej uprawnionych do nich świadczeniobiorców.

Oceniając art. 21 ust. 4 ww. ustawy Trybunał Konstytucyjny, w orzeczeniu z dnia 11 lutego 1992 r., wydanym w sprawie o sygn. akt K 14/91, podkreślił, że “zniesienie prawa do dodatków jest następstwem i częścią zasadniczej zmiany systemu naliczania świadczeń. Wysokość świadczeń powinna być w przybliżeniu odpowiednia do osobistego udziału ubezpieczonego w tworzeniu funduszu ubezpieczeń, a w każdym razie nie powinna nadmiernie odbiegać od tego udziału”. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że “dodatki za odznaczenia państwowe nie mieszczą się w naturze świadczeń z ubezpieczenia społecznego związanych z pracą i z tych względów powinny się w przyszłości znaleźć – jeżeli ustawodawca uzna za celowe je zachować – poza ustawą o zaopatrzeniu emerytalno-rentowym”.

Pogląd ten stał się jeszcze bardziej aktualny po przeprowadzeniu w 1999 r. reformy emerytalnej, mającej na celu przywrócenie systemowi emerytalnemu jego ubezpieczeniowego charakteru, w tym wyeliminowanie wszelkich przepisów stawiających w uprzywilejowanej sytuacji niektórych ubezpieczonych.

W nowym systemie emerytalnym, określonym przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53), źródłem finansowania świadczeń emerytalno-rentowych jest fundusz tworzony ze składek pracowników i pracodawców. Wymiar świadczeń jest więc ściśle związany z wysokością składek odprowadzanych do systemu ubezpieczeń społecznych przez danego pracownika w całym okresie jego aktywności zawodowej oraz z długością okresu ich opłacania.

Zasada równego traktowania ubezpieczonych, sformułowana w art. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300, z późn. zm.), na gruncie przepisów emerytalno-rentowych dotyczy stosowania wobec określonego kręgu osób takich samych rozstrzygnięć nie tylko w zakresie warunków objęcia systemem ubezpieczeń, czy też nabywania uprawnień do świadczeń, ale również mechanizmu ustalania wysokości świadczeń. Bezwzględnym warunkiem zwiększenia wymiaru świadczenia powinno być opłacenie odpowiednio wyższej, adekwatnej do nabywanych uprawnień składki.

Mając powyższe na uwadze, uprzejmie informuję, że w resorcie rodziny, pracy i polityki społecznej nie planuje się podjęcia działań zmierzających do wprowadzenia regulacji prawnych dających podstawę do kontynuowania wypłaty przyznawanych przed 1991 rokiem dodatków do emerytur i rent z tytułu wykonywania szczególnego rodzaju pracy oraz z tytułu szczególnych zasług, w tym z tytułu honorowego krwiodawstwa.

Uprawnienia honorowych dawców krwi określają przepisy ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2019 r. poz. 1222). Ewentualne rozszerzenie katalogu uprawnień i przywilejów, których część przysługuje za długotrwałe i systematyczne oddawanie krwi, leży w gestii ministra właściwego do spraw zdrowia.

Z poważaniem
Stanisław Szwed
Sekretarz Stanu

A jak Wy uważacie: czy obecne przywileje i uprawnienia są wystarczające do tego by zachęcić odpowiednią liczbę osób do oddawania krwi. Czy chcielibyście rozszerzenia ich a może zmiany tych, które obecnie obowiązują?