Światowy Dzień Krwiodawcy 2014 (cz.2)

Zgon położniczy
Zgon położniczy

   Jak już pisaliśmy w poprzednim artykule hasłem tegorocznej kampanii Światowego Dnia Krwiodawcy jest

BEZPIECZNA KREW RATUJE ŻYCIE PRZYSZŁYM MATKOM

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) chce zwrócić uwagę na problem braku zapewnienia wystarczającej ilości bezpiecznej krwi jaki występuje w niektórych regionach świata. Dostęp do bezpiecznej krwi, produktów krwiopochodnych oraz racjonalna i bezpieczna transfuzja krwi pozostaje nadal istotnym wyzwaniem w wielu krajach na całym świecie. Jedną z głównych przyczyn zgonów kobiet w ciąży i po porodzie są masywne krwawienia. W państwach w których służba krwi nie zabezpiecza odpowiedniej ilości zapasów tego niezastąpionego leku ryzyko śmierci znacząco wzrasta. Ocenia się, że w ogólnej liczbie zgonów kobiet będących w ciąży czy zaraz po porodzie aż 27% z nich następuje z powodu ciężkich, masywnych krwawień. Oczywiście ta procentowa wartość jest wartością uśrednioną. Występują bardzo duże rozbieżności między ilością zgonów młodych matek w krajach wysoko rozwiniętych a krajach rozwijających się. Mimo iż problem nie dotyczy Polski to jednak po przyjrzeniu się liczbom zgonów młodych mam jest nad czym się zastanowić.

   Poziom śmiertelności matek jest w chwili obecnej niedopuszczalnie wysoki. Około 800 kobiet dziennie na całym świecie umiera z powodu powikłań związanych z ciążą lub porodem. W 2013 r. aż 289 000 kobiet zmarło podczas ciąży i bezpośrednio po porodzie. Prawie wszystkie z tych zgonów wystąpiły z powodu niskiej jakości usług medycznych. W większości przypadków można było im zapobiec.

Postęp w obniżaniu współczynnika śmiertelności

   W 2000 r. przyjęte przez wspólnotę międzynarodową Milenijne Cele Rozwoju (MDG)* zakładały poprawienie ogólnego stanu zdrowia młodych matek. Poszczególne kraje zobowiązały się do podjęcia działań, które doprowadziły by do zmniejszenia śmiertelności kobiet w ciąży aż o 3/4. Tak duże obniżenie liczby zgonów ma nastąpić do 2015 roku. Mimo iż rzeczywiście od 1990 roku liczba zgonów położniczych zmalała o 45% to jednak nadal jest zbyt duża. Stosunek liczby zgonów na 100 000 żywych urodzeń malał zaledwie o 2,6% na rok. Roczny spadek założony w MDG wynosił natomiast 5,5%. W Afryce Środkowej i Południowej od 1990 roku wiele krajów zmniejszyło nawet o połowę poziom śmiertelności wśród młodych matek. W innych z kolei częściach globu np. Azji i Afryce Północnej dokonano jeszcze większych postępów. W ciągu 23 lat (1990-2013) w państwach tych regionów liczba zgonów przy porodzie zmniejszyła się nawet o 70 proc. W tej kwestii zostało jednak wiele do zrobienia.

Nazwa państwa (krótka) O jaki procent zmalała liczba zgonów Liczba zgonów na 100 000 żywych urodzeń w 1990 Liczba zgonów na 100 000 żywych urodzeń w 2013
Białoruś 96% 37 1
Mołdawia 93% 430 31
Bhutan 87% 900 120
Kambodza 86% 1200 170
Izrael 84% 12 2
Gwinea Równikowa 81% 1600 290
Polska 81% 17 3
Laos 80% 1100 220
Rumunia 80% 170 33
Bułgaria 78% 24 5

Gdzie występuje najwięcej zgonów położniczych?

   Wysoka liczba zgonów matek w niektórych obszarach świata odzwierciedla nierówności w dostępie do służby zdrowia i zwraca uwagę na rozbieżność między opieką zdrowotną zapewnioną osobom zamożnym a biednym. Prawie wszystkie zgony położnicze (99%) występują w krajach dopiero rozwijających się. 62% zgonów nastąpiło w Afryce subsaharyjskiej a 24% w Azji Południowej. Natomiast na poziomie państw dwa kraje przodują w tych złych statystykach: Indie (50 000 zgonów) oraz Nigeria (40 000 zgonów).

   Średnia wartość współczynnika śmiertelności wśród kobiet podczas porodu wynosi obecnie 210 zgonów na 100 tys żywych urodzeń. Jednak różnice między regionami są ogromne np. wskaźnik śmiertelności matek w 2013 roku w krajach rozwijających się wynosił 230 zgonów na 100 000 żywych urodzeń natomiast w krajach rozwiniętych 16 zgonów na 100 000 żywych urodzeń. Jak widać istnieją bardzo duże różnice między poszczególnymi krajami. Kilka państw ma zatrważająco wysokie wskaźniki śmiertelności, które znacznie odbiegają od wcześniej podanych średnich wartości i w skrajnych przypadkach wynoszą one około 1000 zgonów na 100 000 żywych urodzeń. Do państw o najwyższym wskaźniku śmiertelności należą m.in:

Nazwa państwa (krótka) Liczba zgonów Na 100 000 mieszkańców
Sierra Leone 1 100 100 000
Czad 980 100 000
Republika Środkowoafrykańska 880 100 000
Somalia 850 100 000
Burundi 740 100 000
Kongo 730 100 000
Sudan Południowy 730 100 000
Wybrzeże Kości Słoniowej 720 100 000
Gwinea 650 100 000
Liberia 640 100 000
Niger 630 100 000
Kamerun 650 100 000
Liberia 640 100 000

   Jak łatwo zauważyć wszystkie te kraje leżą w środkowej i południowej części Afryki. Są tylko dwa państwa z poza tego kontynentu z tak dużymi wskaźnikami: Afganistan (440) oraz Haiti (380). W odróżnieniu od wcześniej wymienionych dwa kraje Afryki subsaharyjskiej miały nietypowo jak na ten obszar niski wskaźnik śmiertelności. Były to Przylądek Zielonej Nadziei oraz Mauritius z odpowiednio 53 i 73 zgonami na 100 000 żywych urodzeń. Mimo dużych kontrastów między danymi krajami istnieją również duże różnice w obrębie tego samego państwa np. między liczbą zgonów kobiet z wysokim i niskim dochodem albo liczbą zgonów kobiet mieszkających na terenach wiejskich i w miastach.

   Dla porównania współczynniki śmiertelności wśród kobiet w ciąży i po porodzie w Polsce i u naszych sąsiadów:

Nazwa państwa (krótka) Liczba zgonów Na 100 000 mieszkańców
Białoruś 1 100 000
Polska 3 100 000
Czechy 5 100 000
Niemcy 7 100 000
Słowacja 7 100 000
Litwa 11 100 000
Ukraina 23 100 000
Rosja 24 100 000

    Ryzyko śmierci kobiety w ciąży lub po porodzie jest najwyższe wśród dorastających dziewcząt, czyli w wieku poniżej 15 roku życia. W krajach rozwijających się to właśnie w tej grupie powikłania w wyniku ciąży i porodu są jedną z głównych przyczyn śmierci. Kobieta we wspomnianych wcześniej krajach ma również więcej dzieci (ciąż) niż kobieta w krajach rozwiniętych, a przez to również ryzyko śmierci jest wyższe. W krajach np. Europy Zachodniej prawdopodobieństwo, że 15-letnia dziewczyna umrze z powodu ciąży wynosi 1 do 3700. Natomiast w krajach dopiero rozwijających się ryzyko jest o wiele większe i wynosi 1 do 160. Nie wspominając już o takich państwach jak Czad czy Somalia gdzie to samo ryzyko wynosi odpowiednio 1 do 16 czy 1 do 18.

Jakie są główne przyczyny śmierci kobiet w ciąży?

    Kobiety umierają w wyniku komplikacji powstałych podczas ciąży, w czasie i po porodzie. Większość tych powikłań pojawiło się podczas ciąży, inne z kolei powikłania mogły występować już przed zajściem w ciążę a ciąża spowodowała tylko ich “rozwój”. Do poważnych powikłań, które stanowią przyczynę 75% wszystkich zgonów zaliczamy:

  1. ciężkie krwawienie (najczęściej krwawienie po porodzie)
  2. infekcje/zakażenia (zwykle po porodzie)
  3. nadciśnienie tętnicze podczas ciąży (rzucawka i stan przedrzucawkowy)
  4. powikłania przy przewozie
  5. źle wykonane zabiegi aborcji

Przyczyną reszty zgonów są choroby takie jak malaria czy AIDS. Zdrowie matki i zdrowie noworodka są ze sobą ściśle powiązane. Prawie 3 mln noworodków umiera w ciągu roku, a dodatkowe 2,6 mln dzieci rodzą się martwe.

W jaki sposób przeciwdziałać?

    Zgonom przyszłych matek można jak najbardziej zapobiec np. poprzez zapewnienie opieki zdrowotnej. Rozwiązania zapobiegające przed powikłaniami są dobrze znane. Wszystkie kobiety potrzebują stałego dostępu do opieki prenatalnej w ciąży, opieki ze strony wykwalifikowanego personelu zarówno podczas porodu jak i wsparcia w pierwszych tygodniach po porodzie. Jest to szczególnie ważne, aby wszystkie porody były odbierane przez wykwalifikowanych specjalistów. Stworzone plany opieki prenatalnej dotyczące okresu ciąży powinny zawierać wszystkie ważniejsze badania i zabiegi. Te natomiast wykonywane dokładnie i terminowo mogą sprawić wielką różnice. Jest to sprawa życia i śmierci.
Masywne krwawienie po porodzie jeśli wystąpi może zabić zdrową kobietę w ciągu godziny. Wstrzykiwanie oksytocyny, od razu po porodzie skutecznie zmniejsza ryzyko wystąpienia takiego krwotoku.
Zakażenia/infekcje po porodzie mogą być wyeliminowane, jeśli praktykowana jest higiena oraz jeżeli oznaki infekcji są szybko rozpoznawane i leczone odpowiednio szybko.
Stan przedrzucawkowy powinien być wykryty i odpowiednio nadzorowany wraz z innymi powikłaniami zagrażającymi życiu. Podawanie leków, takich jak siarczan magnezu w stanie przedrzucawkowym może obniżyć u kobiety ryzyko zachorowania na rzucawkę.
W celu uniknięcia części zgonów kobiet w ciąży, jest również niezbędne zapobieganie niechcianym ciążom (zwłaszcza w okresie początku ciąży). Wszystkie kobiety zwłaszcza w młodym wieku powinny mieć zapewniony dostęp do antykoncepcji, aborcji w zakresie dopuszczonym przez prawo oraz odpowiedniej jakości opieki po dokonanym zabiegu.

Dlaczego kobiety nie dostają opieki jakiej potrzebują?

    Jest mało prawdopodobne aby biedne kobiety w odległych miejscach Afryki otrzymały odpowiednią opiekę zdrowotną. Jest to jednak szczególnie ważne dla regionów o niskiej liczbie wykwalifikowanych pracowników służby zdrowia, czyli w subsaharyjskiej Afryce i Azji Południowej. Podczas gdy poziom opieki prenatalnej w ostatniej dekadzie wzrósł w wielu częściach świata, tylko 46% kobiet w krajach słabo rozwiniętych korzysta z wykwalifikowanej opieki podczas porodu. Oznacza to, że miliony urodzeń nie są odbierane przez położne, lekarzy lub wykwalifikowane pielęgniarki. Natomiast w krajach wysoko rozwiniętych praktycznie wszystkie kobiety mają co najmniej 4 wizyty w ramach opieki prenatalnej. Opiekują się nimi wykwalifikowani pracownicy służby zdrowia zarówno podczas porodu jak i po porodzie. W krajach o niskich dochodach ponad jedna trzecia wszystkich kobiet w ciąży nie ma nawet zalecanych 4 wizyt w ramach opieki prenatalnej.

Polska a świat

    Na całe szczęście Polski bezpośrednio problem braku krwi czy też braku samej opieki nad kobietami w ciąży nie dotyczy. Jeżeli już dotyczy to w znacznie mniejszym stopniu niż w państwach wymienionych wyżej. Wiemy jednak, że honorowi dawcy krwi mają i u nas swój pośredni udział w pomaganiu kobietom w ciąży. Chociażby wspomnieć tu można produkowaną z ludzkiego osocza Immunoglobulinę anty-D. Wymieniona immunoglobulina stosowana jest do zapobiegania wystąpieniu choroby hemolitycznej noworodków wywołanej przenikaniem przez łożysko przeciwciał anty-Rh z krwi matki. Przeciwciała te skierowane przeciw krwinkom czerwonym płodu mogą powodować niedokrwistość hemolityczną noworodka. Powoduje to niszczenie krwinek płodu. W chwili obecnej przy poprawnie prowadzonej ciąży ryzyko jakichkolwiek komplikacji jest jednak niewielkie.
*Milenijne Cele Rozwoju (MDG) to najważniejsze zadania, jakie wyznaczyło WHO i które członkowie ONZ zobowiązali się osiągnąć w ramach Projektu Milenijnego ONZ do 2015 roku. Jest to osiem zadań – osiem obszarów najważniejszych działań: żywienie dzieci, zdrowie matki i dziecka, zdrowie reprodukcyjne, szczepienia, HIV/ADIS, gruźlica, malaria, choroby zaniedbane, woda i kanalizacja.

Światowy Dzień Krwiodawcy 2014
Światowy Dzień Krwiodawcy 2014

2 komentarze do “Światowy Dzień Krwiodawcy 2014 (cz.2)”

Zostaw komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Discover more from Honorowe krwiodawstwo i krwiolecznictwo

Subscribe now to keep reading and get access to the full archive.

Continue reading