Krwiodawstwo a ogólna opieka zdrowotna
14 czerwca w Światowy Dzień Krwiodawcy WHO, czyli Światowa Organizacja Zdrowia wzywa wszystkie państwa do poprawy dostępu do bezpiecznej krwi dla ratowania życia kobiet w ciąży. Taki szybki dostęp do bezpiecznych zapasów krwi do przetoczenia ma zasadnicze znaczenie dla ratowania życia tych kobiet. Ciężkie krwawienie w czasie ciąży, porodu lub po porodzie jest jedną z najczęstszych przyczyn śmierci matek.
Dr Margaret Chan, dyrektor generalny WHO powiedziała: „Jeśli wszystkie placówki położnicze miałyby bezpieczną krew do transfuzji, wiele z tych matek można by uratować”
Transfuzje zarówno krwi jak i produktów krwiopochodnych pomagają corocznie ratować miliony ludzkich istnień. Pozwalają podtrzymać czynności życiowe pacjentów którzy przebywają w stanie krytycznym a w wielu przypadkach wydłużają długość i jakość życia pacjentów. Podawana krew pomaga w przeprowadzeniu skomplikowanych zabiegów medycznych i operacji chirurgicznych. Krew jest szeroko wykorzystywana w położnictwie ratując zdrowie i życie kobiet po porodzie. W krajach nisko i średnio rozwiniętych, oddaną krew w największym stopniu wykorzystuje się w leczeniu powikłań w ciąży i anemii dzieci. Natomiast w krajach wysoko rozwiniętych transfuzje są najczęściej stosowane w chirurgii serca, leczeniu podtrzymującym życie, przy przeszczepach, chirurgii ogólnej, przy dużych urazach oraz w terapii nowotworów.
Istnieją jednak kraje gdzie są nadal utrzymywane zbyt małe zapasy bezpiecznej krwi a sam dostęp do niej jest utrudniony. Dziś w wielu krajach zwłaszcza w tych o niskich i średnich dochodach dostęp do tej krwi jest skrajnie niewystarczający. Państwa z Afryki Subsaharyjskiej, które mają najwyższy wskaźnik śmiertelności matek na świecie, średnio 510 zgonów na 100 000 żywych urodzeń, mają niestety również najniższe oceny jeżeli chodzi o ilość oddawanej krwi.
Według najnowszych badań WHO dotyczących bezpieczeństwa i dostępności krwi aż w 40 krajach afrykańskich uzyskuje się mniej niż 10 oddań na 1000 mieszkańców w ciągu roku; w 25 z nich pobiera się natomiast krew, która w 50% nie spełnia kryteriów, które to są wymagane do przeprowadzenia bezpiecznego procesu transfuzji. W krajach o wysokim dochodzie natomiast dokonuje się około 35 donacji na 1000 mieszkańców w ciągu roku. W wielu krajach członkowie rodzin są zmuszani do oddawania krwi lub znajdowania dawców, którzy oddadzą krew dla konkretnej osoby w sytuacji kryzysowej. Tak zły stan krwiodawstwa powoduje znaczne opóźnienia w uzyskaniu odpowiedniej ilości krwi do leczenia, a także naraża kobiety na ryzyko infekcji przenoszonych przez krew. W krajach rozwijających się służby krwi stoją przed wielkim wyzwaniem. Muszą dążyć do zwiększenia dostępności do krwi i produktów krwiopochodnych tak aby zagwarantować odpowiednią ilość jednostek krwi zapewniając przy tym również jej wysoką jakość, która gwarantowałaby pełne bezpieczeństwo dla biorców. Istnieje wyraźna różnica w poziomie dostępu do bezpiecznej krwi między krajami bogatymi i biednymi.
„Bezpieczne transfuzje krwi są jednymi z kluczowych interwencji ratującymi życie, które powinny być dostępne we wszystkich placówkach, które zapewniają doraźną opiekę położniczą w nagłych wypadkach” – powiedział Dr Edward Kelley (WHO). „W 2014 r. sprawiedliwy dostęp do bezpiecznej krwi i opieki położniczej nadal pozostaje wyzwaniem. Jego brak jest przyczyną wysokiej śmiertelności okołoporodowej w wielu krajach.”
Odpowiednią ilość bezpiecznej krwi można zapewnić tylko dzięki regularnym donacjom honorowych dawców krwi. Ta grupa jest najbezpieczniejszą grupą krwiodawców. Występowanie infekcji przenoszonych przez krew właśnie w tej grupie jest najniższe. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) postawiła sobie za cel aby we wszystkich państwach do 2020 roku krew była pozyskiwana bezpłatnie w 100% od dawców honorowych. Oparcie krwiodawstwa o wolontariuszy pozwala zminimalizować występowanie niedoborów.
WHO twierdzi, że zapewnienie bezpiecznych i odpowiednich dostaw krwi i produktów krwiopochodnych powinna być integralną częścią wysiłków każdego kraju na rzecz poprawy stanu zdrowia matek. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca również, aby każdy kraj stworzył narodowy program dotyczący krwiodawstwa i krwiolecznictwa oraz podjął natychmiastowe działania w celu wprowadzenia go w życie. System taki miałby na celu zapewnienia bezpieczeństwa, jakości oraz dostępności do krwi i produktów krwiopochodnych na takim poziomie aby zaspokoić potrzeby wszystkich pacjentów, którzy wymagają transfuzji. Narodowym programom powinny towarzyszyć odpowiednie uregulowania prawne wspierające wprowadzanie jednolitych standardów norm w temacie jakości oraz bezpieczeństwa krwi oraz produktów krwiopochodnych. Wszystkie działania związane z pobraniem krwi, testowaniem, przetwarzaniem, przechowywaniem i dystrybucją powinny być koordynowane na szczeblu krajowym poprzez skuteczną organizację i zarządzanie. W Polsce dokonuje tego Ministerstwo Zdrowia poprzez Narodowe Centrum Krwi. Programem Zdrowotny dotyczącym krwiodawstwa i krwiolecznictwa w naszym kraju jest natomiast program pn. „Zapewnienie samowystarczalności Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie krwi, jej składników i produktów krwiopochodnych”.
Początki Światowego Dnia Krwiodawcy
Pierwszy Światowy Dzień Krwiodawcy obchodzono w 2004 r. Już w następnym roku w trakcie 58 Światowego Zgromadzenia Zdrowia dzień ten został zatwierdzony i ogłoszony jako coroczne globalne wydarzenie (Rezolucja WHA58.13). Światowy Dzień Krwiodawcy obchodzony jest co roku na całym świecie 14 czerwca. Celem obchodzenia tego dnia jest podnoszenie świadomości społecznej na temat krwiodawstwa, a także okazja by podziękować dawcom za ich dobrowolnie i bezinteresowne przekazywanie krwi, które stanowi wkład w ratowanie życia i poprawę stanu zdrowia innych ludzi w tym kobiet w ciąży. Światowy Dzień Krwiodawcy ma również ustalone na przyszłość cele m.in. uświadomić ludziom na całym świecie potrzebę stworzenia dostępu i właściwego wykorzystania bezpiecznej krwi i produktów krwiopochodnych oraz potrzeba zaangażowania o wiele większej liczby osób w regularne, dobrowolne i nieodpłatne oddawanie krwi. Obecnie w 73 krajach więcej niż 90% donacji pochodzi od honorowych dawców krwi (38 krajów o wysokich dochodach, 26 krajów o średnich dochodach i 9 krajów o niskich dochodach). Około połowy tych oddań jest w krajach wysoko rozwiniętych, które stanowią tylko 15% populacji świata.
.Dzień 14 czerwca jest dniem urodzin Karla Landsteinera (1868-1943) austriackiego biologa i lekarza, uważanego za prekursora nowoczesnych transfuzji krwi. W 1901 roku Landsteiner odkrył grupy krwi w układzie ABO, stworzył nowoczesny system klasyfikacji grup krwi i zidentyfikował w 1937 roku wraz z Alexandrem S. Wienerem, czynnik Rh, umożliwiając w ten sposób lekarzom przeprowadzanie transfuzji krwi bez narażania życia pacjentów.
Dzisiejszy Światowy Dzień Krwiodawcy stanowi również pewnego rodzaju dodatkową pomoc dla publicznej służby krwi, która przez cały rok prowadzi stałe działania i kampanie propagujące krwiodawstwo. W Polsce przykładem może być ogólnopolska akcja „Twoja krew – moje życie”. Obchodzenie tego dnia ma na celu uzupełnienie, a nie zastąpienie krajowych programów promujących honorowe krwiodawstwo. Nie ma także na celu zastąpienia dni krwiodawstwa, które organizowane są w wielu krajach samodzielnie np. w Polsce Honorowe Dni Krwiodawstwa Polskiego Czerwonego Krzyża. Niektóre z tych świąt odbywają się w tym samym czasie co Światowy Dzień Krwiodawcy, podczas gdy w innych państwach odbywają się w różnych porach roku. W naszym kraju wspomniane wcześniej Dni Honorowego Krwiodawstwa PCK świętujemy corocznie między 22 a 26 listopada.
Grupy docelowe
Podstawowymi odbiorcami Światowego Dnia Krwiodawcy są dawcy, którzy regularnie oddają krew oraz zdrowi ludzie, którzy kwalifikują się do oddania krwi jednak jeszcze nie podjęli decyzji o jej oddawaniu czy też robią to sporadycznie. Dla pracowników służby zdrowia, którzy to są odpowiedzialni za ustalanie polityki i programów krajowych wspomagających krwiodawstwo i krwiolecznictwo są ważne zarówno wyżej wspomniane grupy docelowe jak i inne niewymienione jak np. politycy. Partnerzy WHO zarówno międzynarodowi jak i krajowi mają ważną rolę do odegrania, zarówno we wspieraniu poszczególnych krajów w dążeniu do samowystarczalności w obszarze zapewnienia odpowiedniej ilości krwi jak i samym rozpowszechnianiu informacji o honorowym krwiodawstwie i jego roli w codziennym życiu.
Partnerami Światowej Organizacji Zdrowia w zakresie propagowania krwiodawstwa są:
- Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca
- Międzynarodowa Federacja Organizacji Honorowych Dawców Krwi
- Międzynarodowe Towarzystwo Transfuzji Krwi
- Stowarzyszenia zrzeszające honorowych dawców krwi w poszczególnych państwach
Hasłem tegorocznej kampanii jest „Bezpieczna krew ratuje życie przyszłym matkom”. Kampania ma zwiększyć świadomość dlaczego we wszystkich krajach dostęp do bezpiecznej krwi i produktów krwiopochodnych jest niezbędny do zapobiegania zgonom kobiet w ciąży i „młodych” matek. Więcej pisaliśmy na ten temat we wcześniejszym wpisie: Światowy Dzień Krwiodawcy 2014